Gent zonder gas – inleiding warmtetransitie

Dit artikel is een inleiding tot de duurzame warmtetransitie, en hoe die zich in Gent kan/moet afspelen. Dit stuk is ook meteen de aftrap van een artikelenreeks ‘Gent zonder gas’ die verschijnt in ons huisblad Frontaal.

Waarom weg van gas?
In 2018 werd ongeveer een kwart van de Gentse CO₂-uitstoot veroorzaakt door woningen. Het terugdringen van het energieverbruik van de woningen blijft dus een cruciale factor voor het realiseren van de klimaatambities. Dit moet enerzijds gebeuren door het isoleren van de gebouwschil en anderzijds door geen fossiele brandstoffen meer te gebruiken. Huishoudens verbruiken 7 keer meer energie aan warmte dan aan elektriciteit. Zo’n 84% van de woningen zijn voor de productie van warmte nog afhankelijk van fossiele brandstoffen: gas en stookolie. 

Wat zijn de ambities van Gent?
In het klimaatplan 2020-2025 schuift Stad Gent de ambitie naar voren om tegen 2030 de helft van de elektriciteits-en warmtevraag van de huishoudens op te wekken uit lokale en hernieuwbare bronnen. Tegen 2050 wil Gent een klimaatneutrale stad zijn, dit wil zeggen geen netto CO₂-uitstoot. Voor verwarmen en koken zullen  alle huishoudens tegen dan dus moeten overgeschakeld zijn van gas naar 100% hernieuwbare energie. Fossiele brandstoffen zullen dus stelselmatig moeten uitgefaseerd worden en terzelfdertijd zal er werk moeten gemaakt worden van hernieuwbare alternatieven. 

Waar staan we vandaag in Gent?
Hier zie je een overzicht: in deze tabel uit het klimaatplan van Stad Gent worden cijfers gebruikt die VITO opmaakt in het kader van de CO₂-monitoring. Voor 2019 werd een voorlopige inschatting gemaakt.

De productie van hernieuwbare energie in Gent is de laatste jaren steeds gegroeid. Vooral de productie van windenergie is fors vooruitgegaan. Ook het aandeel energie door zonnepanelen is gestegen. De tabel toont ook kleinere volumes hernieuwbare energie, zoals de productie van groene stroom in de afvalenergiecentrale van IVAGO. Tot slot toont de tabel ook de ingeschatte opbrengsten uit zonneboilers voor de productie van warm water, en de productie uit warmtepompen. Ongeveer 18% van de totale energievraag van huishoudens kan op dit moment dus hernieuwbaar ingevuld worden. 

Gent heeft op dit moment al enkele warmtenetten (zie ook onze Frontaal-artikels over de Gentse verwarmingsrevolutie en het warmtenet in Eeklo als voorbeeld voor Gent):

• ZAWENT-project (Zero AfvalWater met Energie- en Nutriënten Terugwinning): voor de ontwikkeling van de Schipperskaai wordt gebruik gemaakt van de recuperatie van warmte uit afvalstromen aangevuld met restwarmte uit het naburig bedrijf Christeyns
• Restwarmtelevering vanuit papier- en verpakkingsbedrijf Stora Enso naar Volvo via een warmteleiding onder het kanaal Gent-Terneuzen.
• Ivago levert restwarmte aan UZ Gent en Eastman
• Warmtenet tussen EDF Luminus en een groot aantal gebouwen in de binnenstad, waaronder het nieuwbouwproject op de Tondeliersite

Er bestaat niet één gasloze oplossing die voor alle gebouwen toepasbaar is. Er moet wijk per wijk en gebouw per gebouw bekeken worden wat de meest aangewezen manier van verwarmen is. Dit onderzoek is Gent volop aan het voeren. Hiervoor werkt Gent aan een warmtekaart. De Gentse warmtekaart geeft voor elk huis aan welke verwarming het meest geschikt is. 

Complex vraagstuk
Om de ambities van Gent te realiseren, moet er vandaag al begonnen worden. Zeker omdat veel investeringen – zoals die in het verwarmen van woningen – maar om de 20 of 30 jaar plaatsvinden. In die zin is er geen tijd te verliezen. Per wijk, straat of type huis wordt bekeken welke gasloze oplossing het meest geschikt is en hoe de Stad alle bewoners van die wijk kan ondersteunen om de omschakeling naar gasloos verwarmen te maken. 

De opgave waar we voor staan is groot en complex. Het gaat niet enkel over het oplossen van een technisch vraagstuk, maar ook over gedragsverandering, stadsbeleid, enz. Het aardgasvrij maken van buurten en wijken vraagt veel meer dan slimme, technische innovaties. De energietransitie is dus een ingewikkeld maatschappelijk en bestuurlijk vraagstuk. Mensen hebben nood aan een beeld hoe ‘aardgasvrij’ voor hen een verbetering zou kunnen zijn. Mensen maken zich zorgen over de financiële consequenties en zitten niet te wachten op de rompslomp. De transitie naar een duurzame samenleving is alleen mogelijk als die samenleving het duurzame alternatief aantrekkelijk vindt.

Gents MilieuFront wil met ‘Gent zonder Gas’ de mogelijke scenario’s onder de loep nemen voor een Gentse toekomst zonder fossiele brandstoffen, dus zonder aardgas. In de komende edities van ons magazine Frontaal en op deze landingspagina willen we verschillende scenario’s in beeld brengen van hoe de toekomstige energievoorziening in Gent er zou kunnen uitzien. Dit zullen we doen door interviews met specialisten, ervaringsdeskundigen, mensen in het beleid…  Maar we willen jouw stem ook horen! Zit jij met een prangende vraag over dit thema of heb je een interessante visie die je graag wil delen? Of wil je meehelpen aan het aardgasvrij Gent? Stuur een mailtje naar [email protected].