Te veel boten worden te weinig gebruikt: hoe straal verwaarloosde boten een tweede leven geeft

Polyester is notoir moeilijk te recycleren. Daarom laten eigenaars hun boot liever verwaarloosd achter dan de (hoge) prijs voor hergebruik te betalen. Het resultaat: 10.000 ‘weesboten’. Vzw Straal probeert deze problematiek circulair aan te pakken.

‘De problematiek ligt ons na aan het hart’, zegt Laura Van Wingen, die samen met Thijs Van Wingen en Charlotte Van Belle Straal heeft opgericht. ‘We willen niet enkel weesboten van de sloop redden, maar ook het soms duffe imago van de pleziervaart veranderen: die is niet enkel voor degenen met zeer veel middelen, maar voor iedereen!’ ‘Te veel boten worden te weinig gebruikt. Het resultaat is een wildgroei aan afbrokkelende boten, zoals je die vindt aan de Brugse Vaart, aan de Kristallijn, aan het MIAT. Een beetje overal waar jij kijkt in Gent’, pikt Thijs in. ‘Dat is geen efficiënt botengebruik.’ Nadat hun doel en plan in grote lijnen vastlag, wonnen ze Circuit Circulair, een wedstrijd georganiseerd door Stad Gent met een focus op circulair ondernemen.

Kost
Een polyesterboot recycleren kost al snel 380€ per ton, iets wat de meeste eigenaars niet willen ophoesten. Hergebruik is dan de oplossing. ‘We moedigen mensen via onze website aan om hun boot naar ons te brengen. We willen namelijk preventief te werk gaan, voordat de boten te zeer verwaarloosd zijn. Door er op tijd bij te zijn, kunnen we er weer iets moois van maken’, zegt Charlotte Van Belle.

Kennishub
Het herstel van de boten gaat voorlopig door in een loods in de haven van Langerbrugge. ‘Maar we zoeken nog een vaste stek’, knipoogt Laura. Het afbreken, schuren en schilderen gebeurt door vrijwilligers. ‘Straal is ook een sociaal verhaal’, gaat Laura verder. ‘Zowel enthousiaste bootliefhebbers, als mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt moeten zich thuis voelen bij ons.’ De ambitie is om de Straalwerf om te vormen tot een open kennishub rond bootrenovatie waar hun talenten en de kennis van experts samenkomen.’  In maart 2023 zijn het Europees Parlement en de Raad voor Transport en Toerisme het eens geworden om de maritieme sector te verduurzamen (lees: CO2-uitstoot moet naar beneden). Voorlopig vallen de pleziervaartuigen buiten deze regeling, maar het is een kwestie van tijd vooraleer ook deze sector aan emissienormen onderhevig zal zijn. ‘Ook hierin zijn we innovatief’, klinkt het bij Thijs. ‘Al onze boten zijn elektrisch aangedreven. Dus geen uitstoot meer, geen vuile diesel en geen lawaai tijdens het varen. En we willen zelfs verder gaan. In de toekomst zullen onze aandrijvingen hybride zijn: wanneer de batterij op is, zal er overgeschakeld worden op waterstof. Binnen het VLAIO-innovatieproject doen we daar momenteel verder onderzoek naar.’

Bootdelen
Is het concept van Straal levensvatbaar? ‘De sleutel is de manier waarop de boten worden ingezet’, zegt Laura. ‘Daarom hebben we besloten aan bootdelen te doen. Geïnteresseerden schrijven zich in, en kunnen via een app tijdslots reserveren. Men heeft keuze uit de hele vloot – dus niet enkel uit één boot.’ Dat dit toch bijna hetzelfde is als huren, ontkennen ze stellig. ‘Wij voorzien in een andere behoefte’, aldus Thijs. ‘Bij ons kunnen mensen terecht die een alternatief zoeken voor bootbezit, of op een meer verantwoordelijke manier het water op willen. Er is met andere woorden meer engagement.’

Wagens staan 90% van de tijd stil. Hoewel er voor boten geen exacte cijfers te vinden zijn, kunnen we veronderstellen dat er bij boten op zijn minst evenveel stilstand is. Dit leidt tot dure ligplaatsen die bovendien dun gezaaid zijn. ‘’Een bootdeelsysteem kan hiervoor een oplossing zijn’, zegt Charlotte. ‘Er zijn minder plaatsen nodig, waardoor de prijs op termijn kan dalen. Ook dat helpt de democratisering van de pleziervaart vooruit.’

De toekomst is elektrisch
Het is druk op de werf. Vrijwilligers lopen af en aan. De boten worden klaargestoomd om begin mei ’24 aan hun nieuwe, circulaire reis te beginnen. Laura, Thijs en Charlotte kijken tevreden naar de werken. ‘Dit is de Monokini, de oude boot van Luc De Vos’, zegt Laura plots. ‘We zijn de schenkers zeer dankbaar voor de kans om zijn boot een tweede leven op de Gentse wateren te geven.’
We varen de haven van Langerbrugge uit, richting Evergem. ‘Hoor je dat?’ vraagt Thijs. ‘Ik hoor enkel meeuwen en die containerboot in de verte’, antwoord ik. ‘Uitstekend’, lacht hij. Hij wijst naar de elektrische motor die onhoorbaar de boot voortdrijft. Ook dat is een voordeel van elektrisch varen. Op de vraag wat de toekomst brengt, antwoorden ze stellig: een schaalbaar businessmodel uitwerken, uitbreiden naar andere steden en een hybride aandrijving ontwikkelen. ‘Maar nu nog even genieten’, lacht Charlotte. Met de zon, die weerkaatst op het water, lukt dat prima.

Heeft u een polyesterboot die u een tweede leven wil geven, of kent u iemand met zo’n boot? Contacteer Straal via [email protected], https://www.facebook.com/straalboot, https://www.instagram.com/straal_boot/

Dit artikel werd geschreven door Michaël Verest voor Frontaal (editie lente 2024), het magazine van Gents MilieuFront. Wil je ook 4x per jaar inspirerende en kritische Frontaal-artikels lezen op papier of digitaal? Word nu lid van GMF en geniet van Frontaal en tal van andere fijne voordelen!

Foto’s: Straal vzw