Het probleem is de oplossing: een inleiding in het algen-verhaal

In de zomermaanden van 2019 konden we door de blauwalg wekenlang niet zwemmen in de Blaarmeersen. In de Golf van Mexico creëert de jaarlijkse algenbloei een dode zone ter grootte van Vlaanderen. Zijn algen en wieren werkelijk een pest, of klopt de permacultuurstelling en is ‘het probleem’ net de oplossing?

Algen = alchemisten op aarde
‘Algen’ is de verzamelnaam voor een groep zeer diverse organismen die zowel op land als in zee voorkomen, gaande van microscopische cyanobacteriën tot macro-algen of wieren zoals de reuzenkelp die tot 45 meter lang wordt. Louter met zonne-energie zetten ze CO2, water en mineralen om in organische materie, bouwsteen van alle leven. Nog straffer: tijdens dit proces laten ze zuurstofboertjes. Minstens de helft van de lucht die wij inademen is afkomstig van algen! Algen vormen de basis van de mariene voedselketen. Degene die erin slaagden om ook buiten het water te overleven werden de voorlopers van planten.

Coole strebers
Bij de aanmaak van koolhydraten, eiwitten, vitamines en vetten zijn algen veel productiever dan planten. Ook na hun dood blijven ze van nut, want de koolstofrijke resten dwarrelen naar de oceaanbodem waar ze voor onbepaalde tijd opgeslagen worden. Zo hebben ze een afkoelend effect op de atmosfeer en vermijden ze dat onze aardbol een broeikas wordt. 

Zonder algen geen sapiens
Een hypothese luidt dat mensapen ei zo na werden uitgeroeid door een bijzonder strenge ijstijd. De overlevenden klonterden samen op een gunstige plek dicht bij bos en oceaan. Uit de oceaan visten ze algen en schelpdieren die zelf algen eten. Die kost zat boordevol  ‘brein-specifieke’ nutriënten. Dat nieuwe dieet zorgde ervoor dat hun hersenen aanzienlijk groter werden, het maakte de mensapen tot mensen. Dat verklaart waarom de eerste mensen vooral langs kustlijnen migreerden, dicht bij de bron van slimme nutriënten. De hersenen van soortgenoten die zich meer landinwaarts settelden groeiden ook, maar wel langzamer dan die van hun nichtjes en neefjes aan zee.

Superfoods met zeegeurtje
Er zijn nog goede redenen om wieren aan ons dieet toe te voegen. Ze zijn rijk aan vezels en proteïnen en arm aan calorieën. Veel soorten bevatten per portie grote concentraties aan mineralen en vitaminen, nog meer dan spinazie en boerenkool. Om de toekomstige bevolkingsgroei op te vangen is extra voedsel uit zee noodzakelijk. Dan kijken we niet enkel richting vis en mossel, maar ook naar de algen. Mooi meegenomen is dat de zeewierteelt geen beslag legt op het schaars wordende land of zoetwatervoorraden.

Welig en fertiel
Al eeuwenlang gebruiken mensen algen om de vruchtbaarheid van landbouwgrond te bevorderen. In de bodem werkt zeewier als een meststof die minerale nutriënten afgeeft. Het bevat ook biostimulanten die de groei van planten tot in turbostand kunnen draaien: van sterker ontwikkelde wortelharen tot een productievere bloei met extra veel vruchten. Ze maken planten beter bestand tegen milieustress zoals droogteperiodes, extreme temperaturen of brak water, problemen die door de klimaatverandering steeds vaker zullen voorkomen.

Antioxidant, antiflatulent
Boeren gebruiken zeewier ook als veevoer. Het is goedkoop en zorgt voor gezondere dieren. Het wier voedt en vermeerdert de verteringsbevorderende darmbacteriën die op hun beurt antioxidanten en ontstekingsremmers aanmaken. Bovendien werden recent wiersoorten onderzocht die de methaanproductie door flatulentie zeer sterk verminderen, wat het klimaat nog eens ten goede zou komen ook!

Algenolie
Petroleum bestaat uit samengeperste dode algen van miljoenen jaren terug. Wat als we dat proces zouden kunnen versnellen/vervangen door olie te maken van nu levende algen? In plaats van fossiele olie uit de grond te pompen en CO2 de atmosfeer in te jagen, kunnen we misschien algen kweken en zo net CO2 uit de atmosfeer opvangen. De vroegere hoge olieprijs was een sterke katalysator voor onderzoek naar algenolie. Maar met de opkomst van fracking kelderde de olieprijs; algenolie-start-ups verdwenen of schakelden over op cosmetische en andere oliën. Algenolie zal pas kunnen wedijveren met aardolie wanneer die een eerlijke prijszetting krijgt. Met name een prijs waarin de aangerichte milieuschade
en CO2-uitstoot worden doorgerekend. 

Eerlijke prijzen
Het verhaal gaat nog verder. Er bestaan projecten waarbij men algen inzet om waterwegen te zuiveren zodat zwem- en drinkwater gezond blijven. Vernieuwende ondernemers maken plastics op basis van algen, maar die zijn (voorlopig nog) duurder dan gangbare plastics, en dus stokt het onderzoek. Het algenverhaal en haar mogelijkheden geven ons hoop, maar leggen een klassiek pijnpunt bloot: de angst of onwil voor verandering. Willen we algen-alternatieven een eerlijke kans geven, dan hebben we nood aan 5 minuten (wereldwijde) politieke moed om schadelijke en onrealistische prijsmechanismen te corrigeren.

Dit artikel werd geschreven door Nico Cuypers voor Frontaal (editie winter 2019), het magazine van Gents MilieuFront. Wil je ook 4x per jaar inspirerende en kritische Frontaal-artikels lezen op papier of digitaal? Word nu lid van GMF en geniet van Frontaal en tal van andere fijne voordelen!