12m²: beperkt in ruimte, onbeperkt in verbeelding

12 m², dat is de gemiddelde ruimte die één geparkeerde auto inneemt. Stel: jij krijgt de kans om een parkeerplek in jouw straat in te vullen met iets totaal anders. Wat zou jij ermee doen? In het kader van ‘Verover de ruimte’ lanceert de Gentse vzw Planché samen met GMF en autodelen.net ‘12 m²’, een cocreatief burgerproject waarbij iedereen samen aan de denk- en schrijftafel schuift.

The arrogance of space
In de naoorlogse periode heeft de industrialisatie en specifiek de opkomst van de auto industrie gezorgd voor een heuse boom in het gebruik van privaat gemotoriseerd verkeer. De auto groeide op korte tijd uit van een luxeartikel tot een basisproduct, dat onmisbaar werd voor iedereen die zich vrij wou kunnen verplaatsen. Onder het motto ‘Mijn auto, mijn vrijheid’ werd onze omgeving voornamelijk ontworpen in het teken van de auto.

De ruimte-inname door straten en parking is enorm en ons landschap dat vroeger bestemd was voor actieve gebruikers wordt nu sterk gedomineerd door de auto. Door echter te focussen op het ontwerpen vanuit het perspectief van de auto, zijn we gaandeweg het ontwerpen van de publieke ruimte op mensenmaat uit het oog verloren. Zo telt Vlaanderen meer parkeerplaatsen dan inwoners, en daar staan weinig mensen bij stil.

Het recht op de ruimte
Toch zien we wereldwijd dat steden en regio’s de ruimte ingenomen door de auto trachten terug te winnen. Circulatieplannen (cf. Gent, Birmingham), het omvormen van parkeerplaatsen (cf. Amsterdam, Oslo) of pop-up fietsstraten en -zones (cf. Parijs, Brussel, Mechelen) worden internationaal gelauwerd omwille van hun positieve impact op de leefomgeving.

Bovendien zorgen deze nieuwe strategieën er ook voor dat negatieve externe effecten zoals geluidshinder, luchtvervuiling, verkeersongevallen of infrastructuurkosten teruggedrongen worden. Groene ruimte, ontmoetingsplekken of speelplaatsen kunnen de ruimte die vrijkomt omtoveren; allemaal invullingen die de inwoners ten goede komen. De vraag over wie het recht op de publieke ruimte heeft, dringt zich zo steeds verder op.

Onze lockdown tijdens de COVID-19-crisis heeft ons nog harder met onze neus op deze problematische realiteit geduwd; toen onze essentiële activiteiten stil vielen werd plots duidelijk hoeveel ruimte we besteden aan de auto. Tezelfdertijd was er een duidelijke vraag naar meer ruimte voor andere invullingen: groen, ontmoetingsplekken, speelruimte, etc. Toen de lockdown stelselmatig versoepelde, zagen we enerzijds een terugval naar de business-as-usual, maar anderzijds ook een sterke oppositie tegen die business-as-usual. Zo kreeg het Schaarbeekse initiatief Bûûmplanters recent nog verschillende kleine subsidies om parkeerplaatsen om te vormen naar kleine, groene ontmoetingsplekken. Een ander voorbeeld zijn de Brusselse Citizen Gardens, gemeenschappelijke moestuinen op parkeerplaatsen, waarvan er momenteel al vier op initiatief van burgers werden uitgewerkt.

De Canadese mobiliteitsexpert Brent Todorian stelt dat steden nu slimme keuzes moeten maken; steden die dit doen, zullen over 10 jaar floreren. Daarbij verwijst hij naar de 20 minuten-stad, een stad op mensenmaat waar actieve verplaatsingen en lokale beleving centraal staan. We zitten in een cruciale fase om de positieve effecten gelinkt aan ons duurzamer gebruik van de publieke ruimte vast te houden. Dat kan enkel door mensen bewust te maken van de vele voordelen die een publieke ruimte op mensenmaat kan bieden.

Cocreatief burgerproject 12m²
En daar verschijnt 12m² op het toneel! In het kader van ‘Verover de ruimte’ door autodelen.net wil VZW Planché verder bouwen op deze tendens tot duurzame publieke ruimte door burgers te bevragen en actief te laten deelnemen aan het denkproces omtrent de ruimte-inname van de auto. 12m² – de oppervlakte van een gemiddelde parkeerplaats – is namelijk veel; ongeveer de grootte van een slaapkamer in een gemiddeld rijhuis! Bovendien neemt een auto tot bijna 25 m² in als je het manoeuvreren meerekent en heeft een privéwagen vaak meerdere parkeerplaatsen nodig (thuis, op het werk, aan de winkel, etc.).

12m² verloopt in twee fasen. In een eerste fase willen we burgers en organisaties bevragen naar hun idee over wat zij met 12m² zouden doen. Daarbij worden realistische ideeën (cf. een fietsenstalling, een buurtmoestuin of een zitplek), maar ook gekke, creatieve invullingen (cf. een trampoline, een koersfiets-op-rollen of een reuzenaquarium) verzameld in een catalogus. Deze catalogus geeft aan welke invullingen mogelijk zijn en hoe je ze kan verwezenlijken en zal dienen als een leidraad voor burgers, organisaties en lokale besturen.In de tweede fase willen we één of meerdere van de verzamelde invullingen in de praktijk brengen, en samen met burgers de handen uit de mouwen steken om een collectief gedragen invulling van één parkeerplaats op een (dichtbevolkte) plek mogelijk te maken.

Het is belangrijk te weten dat het hier gaat over systematische ingrepen in de ruimte, waarbij het draagvlak bij de inwoners cruciaal is. De catalogus zal daarom zowel voorbeelden van meer permanente invullingen als van tactical urbanism (tijdelijke invullingen die inspelen op een bepaalde noodzaak) bevatten. We zetten ons nu in om op lokale evenementen en sociale media burgers warm te maken voor 12m². Daarbij is het belangrijk aan te tonen welke voordelen het opgeven van slechts één parkeerplaats in de straat of wijk kan genereren. Want met 12m² ben je dan misschien wel beperkt in ruimte, maar in je verbeelding blijf je onbeperkt!

Wil jij graag een ontwerp delen of enkele voorstellen bekijken? Dit kan hier.

Dit artikel werd geschreven door Emma Petillion en Koos Fransen (VZW Planché) voor Frontaal (editie herfst 2020), het magazine van Gents MilieuFront. Wil je ook 4x per jaar inspirerende en kritische Frontaal-artikels lezen op papier of digitaal? Word nu lid van GMF en geniet van Frontaal en tal van andere fijne voordelen!

Illustraties: Opdeling publieke ruimte-inname in Parijs (The arrogance of space, Mikael Colville-Andersen), uitgewerkte parklet (tijdelijke invulling van een parkeerplaats) in Old Town, Seattle, Voorbeeld idee 12m² – zwemmen op een parkeerplaats