22% van de Gentse invalswegen heeft geen fietspad: veel ruimte voor verbetering

Het is niet altijd veilig fietsen naar Gent-centrum vanuit de deelgemeenten en daarbuiten. Dat blijkt uit een onderzoek van vrijwilligers van Gents MilieuFront (GMF): zij brachten alle Gentse invalswegen buiten de R40 in kaart, en stelden vast dat 22% van die wegen ofte 66,5 kilometer niet over een fietspad beschikt. Conclusie: het fietsnetwerk naar de binnenring R40 vertoont hiaten in zowat elke windrichting. Ook belangrijk: de aanwezigheid van een fietspad is geen garantie voor een veilige fietssituatie.

Alle wegen leiden naar Gent, maar een aanzienlijk deel van die wegen is niet voorzien van een fietspad. Van de 303 km aan invalswegen naar en rond Gent heeft 66,5 km geen fietspad. Nog correcter is om de fietspadratio niet in kilometers of straten uit te drukken maar in wegsegmenten. Soms wordt een segment van een straat beheerd door Stad Gent en een ander deel door de Vlaamse overheid. GMF bracht aan de hand van een duidelijke kaart in beeld wie waar bevoegd is, en of er al dan niet een fietspad aanwezig is.

Van de 294 segmenten aan invalswegen van en naar Gent tellen er 155 of 47% over de hele lengte een fietspad. Bij meer dan de helft is dat dus niet zo, 30% heeft zelfs over de gehele lengte géén fietspad. Opvallende vaststelling: de ‘Vlaamse’ segmenten tellen procentueel meer fietspad dan de Gentse, maar enkele gevaarlijke punten voor fietsers (bv. Tolhuisbrug of Palinghuizen) zijn dan weer in Vlaams beheer (R40).

(klik op de kaart onder om in detail te bekijken)

See full screen – klik op de wegsegmenten om gedetailleerde data op te vragen

Gents fietsnetwerk
De meeste ‘rode’ wegen vinden we terug in Drongen, Oostakker en de Kanaaldorpen, maar eigenlijk duiken ze in alle windrichtingen op. Pijnlijk is dat de fietsrouteplanner van Stad Gent je vaak over rode zones (geen fietspad) stuurt om een verplaatsing van A naar B te maken. Leg je de routes van het Gents fietsnetwerk over onze kaart (dat doe je door de eerste laag in de legende van de kaart aan te vinken, GMF) dan zijn er in de buurt van soms ronduit gevaarlijke wegen gelukkig bijna altijd betere alternatieven voorhanden. Een voorbeeld is de Morekstraat in Wondelgem, waar fietssuggestiestroken niet-assertieve fietsers onvoldoende veiligheid bieden. Het zou een logische beleidskeuze zijn om invalswegen die op het Gents fietsnetwerk liggen prioritair van een fietspad te voorzien, want een fietsroutenetwerk is maar zo sterk als haar zwakste schakel. Veel van die wegen worden ook dagelijks druk befietst, tonen tellingen van GMF al jaren aan.

R4 en R40
Om een volledig beeld weer te geven namen we ook de Gentse ringwegen R4 en R40 mee in ons onderzoek. Lange stukken van de R4 worden geflankeerd door een vrijliggend fietspad. Andere delen hebben geen eigen fietsruimte, maar vaak ligt er wel een alternatieve fietsroute in de buurt. Rond sommige delen van de R4 zijn fietsers helemaal niet welkom: wie op de R4 oost tussen de kanaaldorpen en Oostakker probeert te fietsen wordt continu omgeleid en weggestuurd. Dit traject is qua fietsvriendelijkheid een echte ramp – onze kaart stelt de fietssituatie hier veel gunstiger voor dan ze in werkelijkheid is.

Niet alle fietsers rijden Gent rechtdoor binnen, velen rijden eerst nog een stukje mee over de kleine ring om daarna Gent binnen te duiken. De kaart toont dat – op enkele stukken na – de R40 over de gehele lengte is voorzien van ruimte voor fietsers. Al zegt dat niet veel over de veiligheid: het gaat erg vaak over smalle ‘moordstrookjes’.

Fietspad = garantie op fietsveiligheid?
Dat brengt ons bij de tweede conclusie: fietspad of niet, het is nog altijd niet veilig fietsen naar en rond Gent. Dit onderzoek focust in eerste instantie op de primaire ‘aanwezigheid’ van een fietspad, want die maakt een situatie voor fietsers al aanzienlijk veiliger. Maar dat zegt op zich niets over de veiligheid, kwaliteit of fietscomfort van een pad: een moordstrookje is in principe ook een officieel fietspad. En twee geschilderde stippellijnen die een te smalle strook afbakenen, vlak naast de geparkeerde auto’s, zijn soms zelfs slechter dan geen fietspad (zie foto’s onder, 2x Brugsesteenweg). 

En dan hebben we het nog niet gehad over de ondergrond en het fietscomfort. Waar auto’s vaak over een gladde asfaltweg mogen denderen, proberen fietsers overeind te blijven op een veel te smalle strook weggezakte betondallen.

Soms wordt een fietssituatie op een weg pas gevaarlijk door de wegen die erop uitgeven, bv. het dubbelrichtingsfietspad langs de Nieuwevaart. Die telt tientallen drukke en onaangepaste uitritten als zijarmen. Het nieuwe fietspad is een grote verbetering ten opzichte van de vorige situatie, maar de uitritten moeten worden versmald, haaks (90°) op de Nieuwevaart uitgeven (en dus niet schuin zoals nu) en worden voorzien van een verkeersdrempel. Zo zullen automobilisten niet langer uit een tankstation scheuren om in te voegen op de Nieuwevaart, en zodoende mogelijks een van rechts komende fietser aan te rijden terwijl ze nietsvermoedend naar links zitten te kijken.

Kortom: ook al staat een wegsegment als groen ingekleurd op onze kaart, dat wil niet altijd zeggen dat het er veilig fietsen is. De titel van dit artikel ‘22% van de Gentse invalswegen heeft geen fietspad’ mag dan ook niet worden gelezen als ‘Op 78% van de Gentse invalswegen is het volgens GMF veilig fietsen’, want dat is niet zo. En al helemaal niet voor kinderen en ouderen, geven de nieuwste cijfers van het fietsrapport 2020 aan. Gent scoort zeker niet slecht volgens deze fietsbarometer van de Fietsersbond en de Vlaamse Stichting Verkeerskunde, maar er is voor niet-assertieve fietsers nog heel wat werk aan de winkel. 

GMF vraagt toepassing van STOP-principe
Het ‘STOP-principe’ is een term die vaak wordt gebruikt bij de slimme inplanning van mobiliteitsbeleid. Het beschrijft de volgorde 1/ Stappen (voetgangers), 2/ Trappen (fietsers), 3/ Openbaar vervoer en 4/ Personenwagens waarmee respectievelijk rekening moet worden gehouden. STOP duikt op in alle beleidsdocumenten, maar wordt in de praktijk nog te weinig opgevolgd. Het lokale en regionale beleid moet dringend werk maken van hoogwaardige en veilige fietspaden. Is er geen ruimte voorhanden, dan moeten overheden durven beslissen om auto-infrastructuur zoals parkeerplaatsen op te offeren voor veilige fietspaden. Het is hoog tijd dat koning auto de open ruimte democratischer deelt met andere weggebruikers.

GMF’s blacklist
GMF stelde voor de Vlaamse en Gentse invalswegen een top-5 op van de meest gevaarlijke segmenten. Deze verdienen dus een dringende aanpak door hun respectievelijke wegbeheerders.

Gent

• Kapiteinstraat (Wondelgem)
• Eksaardserijweg (Oostakker)
• Heerweg-Zuid (Zwijnaarde) tussen Zandvoordestraat en gemeentegrens Zevergem
• Brugsesteenweg (Gent) tussen Rooigemlaan en Wielewaalstraat
• Rotondes Verenigde Natieslaan (Gent) 

Vlaanderen

• Tolhuisbrug (Gent)
• Antoon Catriestraat (Drongen)
• Heernislaan (Gent)
• Gestichtstraat (Gent)
• Baarledorpstraat (Drongen)

 Overzicht
Hier vind je een compleet overzicht terug van alle data terug die je kan puren uit onze kaart. Aan de hand van de meetpunten van onze jaarlijkse GMF-fietstelling stelden wij een shortlist op van de straten waar wij al jarenlang het inwaartse fietsverkeer op de R40 inventariseren: 

Werkwijze
Deze kaart kwam tot stand dankzij het gezamenlijke werk van een aantal zeer gemotiveerde GMF-vrijwilligers die thuis zijn in OpenStreetMap en de GIS-wereld. We gingen aan de slag met de aanwezige data in OpenStreetMap en lieten die nakijken en verbeteren door vrijwilligers met terreinkennis. Vervolgens maakten we op de kaart het onderscheid tussen de Vlaamse en Gentse wegbeheerder, en of er al dan niet een fietspad aanwezig is. Alle invalswegen naar en rond Gent werden in kaart gebracht. Onder een Gentse invalsweg rekenen we alle N- en R-wegen die binnen de Gentse gemeentegrenzen liggen en buiten de binnenring R40 + alle hoofdwegen die geen N-nummer hebben.