Gent tijdens corona: vooral minder (auto)verkeer, kansen voor de toekomst

Op basis van mobiliteitsgegevens van 67 Telraam-meetpunten maakte Gents MilieuFront een evaluatie van de veranderde Gentse mobiliteit in tijden van corona. De conclusie: verplaatsingen met zowat alle transportmiddelen dalen sterk, de lockdown zorgt voor een modal shift van gemotoriseerd verkeer naar fietsers en voetgangers. GMF wil dat de overheid de lockdownsituatie aangrijpt om de publieke ruimte te herdenken. Veel ruimte die de auto nu inneemt moet actief en gradueel worden omgezet naar ruimte voor actief weggebruik (de ‘strappers’). Verder moet er nog veel meer worden ingezet op lokale productie. 

De coronacrisis en de lockdown hebben het leven en het verplaatsingsgedrag van Gentenaars op een ingrijpende manier veranderd. Iedereen merkt dat het veel minder druk is. Dat blijkt nu ook uit een grondige analyse door Gents MilieuFront (GMF) van de gegevens van telraam.net, een initiatief van Transport & Mobility Leuven, Mobiel 21 en Waanz.in. 

Autoverkeer gehalveerd 

GMF vergeleek de gegevens van de referentieperiode (3/2 – 13/3, 5 weken) met de lockdownperiode (23/3 – 17/4, 4 weken). Na de invoering van de lockdownmaatregelen is het autoverkeer in Gent meer dan gehalveerd. Ook voor andere vervoersmodi zien we een sterk dalende trend.

• 57% minder auto’s (43% t.o.v. voor de maatregelen)

• 25% minder fietsers (75% t.o.v. voor de maatregelen) 

• 22% minder voetgangers (78% t.o.v. voor de maatregelen) 

• 46% minder vrachtwagens (54% t.o.v. voor de maatregelen)

In sommige straten is het verkeer nog veel sterker gedaald (bv. in de Bomastraat, met maar liefst 78%). We zien wel dat in het afgelopen paasweekend de maatregelen minder strikt werden opgevolgd en dat er langzaamaan weer iets meer verkeer komt. Dat is vooral het geval in verbindingswegen als de Rozemarijnstraat, Edmond Blockstraat, Dendermondsesteenweg, Brugsesteenweg en Burggravenlaan.

Het aantal fietsers en voetgangers daalt minder sterk dan het aantal auto’s. Dat is logisch, want mensen worden aangeraden om te bewegen. Verplaatsingen te voet en per fiets te voet zijn daarvoor de uitgelezen verplaatsingswijzen. De lockdown zorgt met andere woorden voor een modal shift van gemotoriseerd verkeer naar trager verkeer.

Op de Coupure Links – de drukste fietsas van Gent (en Vlaanderen?) – zien we een sterke daling van het fietsverkeer. Het verkeer is er teruggevallen tot 23% van het oorspronkelijke volume. Vermoedelijk omdat langs de Coupure heel veel fietsers hun woon-werk- of schoolverplaatsingen maken, want in het weekend blijft het aantal fietsers er gelijkaardig. 

Legende bij afbeelding: getelde auto’s per dag: roze is de referentieperiode – groen is de lockdownperiode

Legende bij afbeelding: De top-5 drukste telraampunten met het aantal verplaatsingen per dag tijdens de referentieperiode (voor) en in lockdownperiode (na)

Auto’s rijden (nog altijd) te snel

Uit de metingen van Telraam blijkt niet meteen dat er sneller wordt gereden dan voor de lockdownperiode. Een stijging in de ene straat compenseert een daling in de andere. Te snel rijden is vaak een structureel probleem in bepaalde straten, soms rijdt 60% van de auto’s te snel, ook voor de lockdownperiode. Zo’n structureel probleem kan enkel worden aangepakt door een andere inrichting van de straat (bv. knips of versmallingen) en een strengere handhaving van de snelheidsregels.

Legende bij tabel: De top 10 van straten waar snelst gereden wordt – vergelijking tijdens de referentieperiode (voor) en in lockdownperiode (na)

Minder vervuiling, minder ongevallen

Minder gemotoriseerd verkeer leidt tot minder vervuiling en minder verkeersongevallen. Elke wagen die niet rijdt, stoot geen NOx, black carbon en andere uitlaatgassen uit (hoewel dat effect nog niet zichtbaar is in de meetresultaten van Ircel, omwille van de weersomstandigheden en de start van het bemestingsseizoen voor landbouwers). 

Minder verkeer leidt ongetwijfeld ook tot minder ongevallen. Het kenniscentrum Vias berekende dat er maar liefst 50 verkeersdoden en 4000 gewonden minder ongevallen zijn dan tijdens dezelfde periode in de voorbije 3 jaar. Meer specifieke cijfers voor Gent vonden we voorlopig niet terug. 

Meer thuiswerk en lokale economie, meer aandacht voor groenpolen?

De gezondheidscrisis, het menselijke leed, de risico’s en de lockdown hebben we hopelijk zo snel mogelijk achter de rug. Maar de quarantaine leert ons ondertussen ook iets over de dominantie van de wagen in ons leven en onze openbare ruimte, en over het groeiende belang om lokaal te produceren en consumeren. De beelden die we nu zien, tonen hoe Gent er zou kunnen uitzien als we verder evolueren naar een verkeersluwe stad met meer lokale consumptie en productie.

• thuiswerk: Veel Gentenaars hebben de afgelopen weken – noodgedwongen – geproefd van telewerken. Bedrijven die nog twijfelden kregen de extra duw in de rug om hun personeel te laten thuiswerken. Door dit thuiswerk is de nood aan mobiliteit verminderd. Moeten we als maatschappij meer gaan inzetten op telewerk? 

• mobiliteit – auto: Nu we met z’n allen minder de auto gebruiken, merken we pas echt op hoeveel plaats er vrijkomt en hoeveel plaats de auto werkelijk inneemt. Kan deze crisis de aanleiding zijn voor een nieuw debat over onze publieke ruimte?

• mobiliteit – fiets: Vele Gentenaars hebben de fiets gebruikt als recreatie. Kunnen we die mensen ook verleiden om vaker hun fiets te gebruiken voor essentiële verplaatsingen? Nu er een pak minder auto’s rondrijden is het waarschijnlijk nog nooit zo veilig en gezond geweest om te fietsen als nu. Waarom de nieuwe maatregelen niet deels blijven aanhouden? Helemaal terug naar af – lees: opnieuw kiezen voor de dominantie van Koning Auto – zou dus een politieke keuze zijn: de coronacrisis maakte zeer duidelijk dat je de gezondheid en levenskwaliteit van alle Gentenaars boven de vrijheid van automobilisten kan stellen. 

• (nood aan meer) groen in de stad: Heel veel Gentenaars waren de afgelopen te vinden in groenpolen, parken en natuurgebieden. Hebben plots veel meer Gentenaars onze lokale groene longen ontdekt en die meer weten te appreciëren? De drukte op heel wat groene plekken tijdens de weekends maakte duidelijk dat er nog altijd behoefte is aan méér stedelijk groen.

• lokale economie: In tijden van crisis stellen we vast dat onze economie/behoeften sterk afhankelijk zijn van het buitenland. Kan deze crisis zorgen voor een revival van onze lokale productie?

De lockdown en de coronoacrisis zijn een scharniermoment. We moeten deze tijd gebruiken om lessen te trekken en onze economie, mobiliteit, openbare ruimte  in de juiste, duurzame richting te laten evolueren.

(Hier is een kaart met alle telpunten en het gemiddeld aantal verplaatsingen per dag in de referentieperiode)

Toelichting bij data en methodiek 

• We hebben de gegevens vergeleken van de referentieperiode (3 februari tot 13 maart – vijf weken) met de lockdownperiode (23 maart tot 173 april – viertwee weken).
• Telraam telt  67 datapunten waarvan 47 voldoende data hebben om de vergelijking te maken tussen de referentieperiode en de lockdownperiode.
• Niet alle meetpunten hebben elke dag gegevens. In sommige tabellen en grafieken hebben we het aantal dagen met data toegevoegd. 
• We moeten de resultaten van de snelheidsmeting van Telraam nuanceren. Telraam geeft zelf een meetnauwkeurigheid van ca 10 km/u aan. Daarom moeten we opletten met absolute cijfers en vergelijkingen straat per straat. Maar we kunnen wel conclusies in de periode voor en na goed vergelijken.