Er hangt iets in de lucht in Gent

Gentenair is 1 jaar, hoera! 
In november 2018 heeft Gents MilieuFront Gentenair gelanceerd tijdens een infoavond over fijn stof en gezondheid met professor Dirk Avonts. We hadden gemerkt dat de beschikbare informatie over luchtvervuiling vaak weinig gekend is en dat veel mensen zin hebben om ook zelf aan de slag te gaan. Gentenair informeert daarom over de luchtkwaliteit, met specifieke aandacht voor Gent en omgeving, en geeft je de kans om zelf te meten.

Burgerwetenschap is leuk en helemaal ‘in’. Veel inwoners van Gent en de rest van Vlaanderen willen graag zelf onderzoeken wat de luchtkwaliteit in eigen straat is. Vandaar het succes van bv. het grootschalige project CurieuzeNeuzen in mei 2018. We vinden het belangrijk dat je ook weet wat je meet. De trekkers achter Gentenair zijn professioneel actief rond luchtkwaliteit en willen ook als GMF-vrijwilliger graag hun ervaring delen met enthousiaste Gentena(i)ren.

Informatieplatform
Op Gentenair.be vind je zowel resultaten van de officiële luchtkwaliteitsmetingen door de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM) en de stad Gent als van burgerinitiatieven in Vlaanderen en daarbuiten. We focussen op fijn stof, roet en stikstofdioxide omdat die een groot effect hebben op onze gezondheid. Je vindt er antwoorden op allerlei vragen. Wat zijn de oorzaken en gevolgen van luchtverontreiniging? Is fijn stof enkel afkomstig van verkeer? Hoeveel vroegtijdige overlijdens in Vlaanderen zijn toe te schrijven aan vuile lucht? Welke maatregelen zijn mogelijk en wat kan je zelf doen?

Citizen science
Gentenair is meer dan alleen een website. Dankzij de workshops ‘bouw je eigen fijnstofsensor’, die we ondertussen vijf keer organiseerden, kunnen al 120 mensen zelf fijn stof meten aan hun eigen huis, school of bedrijf. Sensoren voor fijn stof zijn minder nauwkeurig dan de (veel duurdere) officiële toestellen, maar laten wel toe om veranderingen in de tijd op te volgen en lokale bronnen te meten. Wil je ook deelnemen? Ook in 2020 willen we verder workshops organiseren. Inschrijven kan op Gentenair.be.

Roetmetingen op de fiets
Roet ontstaat bij verbrandingsprocessen en is een deel van het fijn stof in onze lucht. We noemen roet ook black carbon (zwarte koolstof). De belangrijkste bronnen van roet zijn wegverkeer en houtverbranding in kachels en haarden.

Op straat adem je vaak veel roet in, samen met andere schadelijke stoffen die vrijkomen door verkeer. Hoeveel roet er in de lucht zit, hangt sterk af van de hoeveelheid dieselwagens en de verkeersdynamiek. Files en (on)sportief rijgedrag zorgen dikwijls voor meer uitstoot. Hoeveel roet je inademt hangt ook af van het weer, de afstand tot de weg en de lokale omgeving. Vervuilde lucht blijft bijvoorbeeld langer hangen in smalle straten met aaneengesloten bebouwing – de zogenaamde street canyons – zeker wanneer er weinig wind is. 

GMF deed enkele jaren geleden al roetmetingen op de fiets in samenwerking met VITO. De situatie rond uitstoot verkeer en mobiliteit in Gent is ondertussen gewijzigd en zal ook nog verder veranderen, bv. door de invoering van een lage-emissiezone (LEZ) vanaf januari 2020. De moeite dus om opnieuw roet te meten, een beeld te krijgen van het roet dat je als fietser inademt en de metingen te vergelijken met de modelberekeningen van de VMM voor black carbon (Atmo-street model, zie kaartje). We konden voor de uitvoering van de metingen beroep doen op de mobiele toestellen van Stad Gent.

We selecteerden een vaste route in Gent met drukke en minder drukke wegen, zoals te zien is op het kaartje. Vijftien enthousiaste vrijwilligers met een mobiele roetmeter en GPS fietsten deze route in totaal meer dan 60 keer. Dit gebeurde in mei en juni 2019, tijdens de ochtend- en avondspits. We reden voldoende traag om betrouwbare resultaten te bekomen, zodat elke lus ongeveer een uur duurde. Er zijn nog geen definitieve resultaten van de roetmetingen. We verwachten uiteraard meer roet op plaatsen met veel verkeer en minder in bv. het Citadelpark.  

We willen deze roetmetingen graag herhalen in mei en juni 2020. Geïnteresseerd om mee te fietsen? Laat dan iets weten op [email protected]

Dit artikel werd geschreven door Leen Meheus en Jeroen Staelens voor Frontaal (editie winter 2019), het magazine van Gents MilieuFront. Wil je ook 4x per jaar inspirerende en kritische Frontaal-artikels lezen op papier of digitaal? Word nu lid van GMF en geniet van Frontaal en tal van andere fijne voordelen!