**Wegens omstandigheden zijn de laatste correcties van dit artikel niet meer in het tijdschrift geraakt. Hieronder de aangepaste en actuele versie.**

Houtverbranding: gezelligheid met een gezondheidskost

Nu de winter in het land is, blijven we wat vaker binnenshuis in onze verwarmde huizen.  Van alle verwarmingsbronnen is een open haard of een houtkachel misschien wel de gezelligste. Maar wist je dat hout verbranden meer fijn stof uitstoot dan wegverkeer?

Een nieuwe infografiek van de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM) windt er geen doekjes om: houtverbranding is verantwoordelijk voor 49 procent van de Vlaamse uitstoot van fijn stof. Het aandeel van houtverbranding in de uitstoot van schadelijke dioxines en PAK’s (polycyclische aromatische koolwaterstoffen) is met respectievelijk 40 procent en 87 procent nog een stuk groter.

Bij wijze van bewustmaking geeft de VMM sinds deze winter stookadvies. Op dagen met hoge fijnstofconcentraties raadt de VMM aan geen hout te verbranden voor de gezelligheid of als bijverwarming. Katrien Smet, woordvoerder van de VMM, verduidelijkt: ‘Hout stoken zorgt inderdaad voor veel fijn stof. Omdat hout een natuurproduct is, onderschatten heel wat mensen de impact van houtverbranding. Voor Vlaanderen berekenden we op basis van emissiecijfers dat houtverbranding zelfs meer bijdraagt aan de fijnstofuitstoot dan wegverkeer. Wetenschappelijk onderzoek en meetcampagnes, zowel bij ons als in het buitenland, bevestigen dit keer op keer.’  Niet enkel de hoeveelheid fijn stof, maar ook de samenstelling is belangrijk. Smet: ‘Bij houtverbranding is het verbrandingsproces relatief onvolledig, waardoor er erg veel kankerverwekkende stoffen zoals PAK’s en dioxines vrijkomen.’

Bovendien gebeurt houtverbranding op plaatsen waar veel mensen wonen: ‘De lokale blootstelling is soms erg hoog. We krijgen ook regelmatig vragen van ongeruste burgers die geconfronteerd worden met houtrook’. Om het probleem ten gronde aan te pakken is een mentaliteitsomslag nodig: ‘Het probleem is dat veel mensen houtverbranding associëren met gezelligheid, maar aan die gezelligheid hangt nu eenmaal een gezondheidskost. Dat proberen we met ons stookadvies duidelijk te maken. Als mensen toch hout willen stoken, dan vragen we ze om dat zo goed mogelijk te doen. Bij voorkeur gebruik je enkel droog en onbehandeld hout. Ook het aansteken van het hout kan vaak beter. Meer tips vind je op www.stookslim.be.’

En Gent?

Je kan je de vraag stellen of zo’n stookadvies wel ver genoeg gaat. We vroegen het aan Tine Heyse, schepen van Leefmilieu van de Stad Gent. Heyse: ‘Het afdwingen van een verbod tijdens periodes met slechte luchtkwaliteit is heel moeilijk afdwingbaar. Zoiets is eerder een maatregel op papier dan een maatregel die effectief veel verschil zal maken. Wie zal zo’n verbod controleren en de overtreders kunnen betrappen? Stedelijke toezichthouders kunnen een overtreding immers enkel en alleen vaststellen indien ze ook de woning kunnen betreden. Dit is enkel mogelijk met een huiszoekingsbevel, waarover de stedelijke toezichthouders niet beschikken. Het advies van de VMM zal er voor zorgen dat de burgers zich veel bewuster zullen worden van de problematiek van houtstook in openhaarden en houtkachels. Vooral openhaarden en bepaalde types oudere houtkachels zorgen immers voor uitstoot van veel schadelijke deeltjes. Stad Gent zal dit stookadvies daarom ook mee communiceren. Daarbij zullen we het sensibiliseren niet beperken tot de periodes met slechte luchtkwaliteit, omdat het ook buiten de periodes van stookalarm van belang is om slim te stoken.’ Het stadsbestuur is begaan met de luchtkwaliteit. Dat blijkt onder andere uit de lancering van een Lage Emissiezone voor wagens in 2020. Er lijkt wel meer aandacht te gaan naar verkeersemissies dan naar emissies door houtverbranding. Nochtans heeft houtverbranding een groter aandeel in de fijnstofconcentraties, in het bijzonder in de winter. Tine Heyse: ‘Verkeersemissies hebben wel degelijk een belangrijk aandeel in de uitstoot van schadelijke deeltjes, zoals roet. Door de instelling van een lage emissiezone kunnen de concentraties van de kankerverwekkende roetdeeltjes fors afnemen. Maar uiteraard willen we ook aandacht besteden aan de schadelijke emissies afkomstig van houtstook. We hebben als stad echter niet zoveel beleidsinstrumenten in handen voor de aanpak van de emissies door houtverbranding. Er bestaan bijvoorbeeld federale productnormen voor houtkachels, maar daar hebben we als stad niets over te zeggen.’

De Stad Gent stelde samen met de Vlaamse Overheid een actieplan op om de uitstoot van fijn stof en stikstofdioxide te verminderen tussen 2016 en 2020. In dat plan staan er ook een aantal operationele doelstellingen en acties opgesomd met betrekking tot houtverbranding. Het gaat hierbij echter over acties ter optimalisatie van houtverbranding, zoals de vernieuwing van het kachelpark, betere installatie en beter gebruik. Moet men mensen niet aanmoedigen van brandstof te veranderen? Heyse: ‘Het gebruik van open haarden en houtkachels  wordt afgeraden door de Energiecentrale omwille van de fijnstofproblematiek. Houtpelletkachels hebben weliswaar een minder schadelijk effect dan openhaarden en oudere houtkachels, maar worden om dezelfde reden ook niet gepromoot. Samen met de bewoners wordt gezocht naar alternatieve verwarmingsbronnen die milieuvriendelijker en betaalbaar zijn. We moeten er ons van bewust zijn dat sommige mensen in energiearmoede  zelfs met een energielening niet de mogelijkheid hebben om van brandstof te veranderen. De aanpak van energiearmoede is vooral een zaak van een sterk woonbeleid en sociale stadsvernieuwingsprojecten.’ Om een beter zicht te krijgen op de problematiek plant het stadsbestuur bijkomend onderzoek: ‘Er bestaan op dit ogenblik geen adequate cijfers over hoe Gentse gezinnen  hun woning verwarmen. Momenteel wordt een screening uitgevoerd over de energetische staat van woningen. Daarbij zal er voor het eerst ook gepeild worden naar de manier waarop mensen hun woning verwarmen. Dat zal ons dus een beter beeld geven. Daarnaast wordt er door de Dienst Toezicht ook gecontroleerd op een correcte rookgasafvoering, volgens de regels opgenomen in het Stedelijk Bouwreglement.’

De infografiek van de VMM over houtverbranding vind je hier: https://www.vmm.be/lucht/infografieken/houtverbranding/

https://www.vmm.be/lucht/fijn-stof/emissies-fijn-stof