Stad zoekt stilte: moeten we onze slaap laten voor stadverdichting?

Geluid is na luchtvervuiling de belangrijkste milieu-oorzaak van gezondheidsproblemen. Een reden voor Frontaal om de komende jaren aandacht te besteden aan deze problematiek. Naast hinder van verkeer, industrie en horeca is burenlawaai een vaak voorkomend ongemak. Is het mogelijk de omslag te maken naar de nodige stadsverdichting zonder omsingeld te worden door het kabaal van onze buren?

Tussen 2017 en 2020 is het aantal jonge gezinnen dat de stad verlaat weer groter dan het aantal instromers. Ongezonde lucht speelt hier een grote rol, maar wie de middelen heeft gaat ook op zoek naar ruimte en rust. Het platteland is terug trendy. Hoe garanderen we dat in dichtbebouwde woonkernen nog voldoende rust te rapen valt voor de blijvers?

Festivaltuin
Één stopcontact per kamer was ooit een luxe, nu gebruiken we een veelvoud aan apparaten om ons te entertainen. En die stadstuin die handig was om ondergoed in de wind te laten drogen is nu een eventruimte waar we onze gasten een festivalervaring schenken. Toegenomen mogelijkheden geven het leven meer pit. Maar ze verhogen ook hoorbaar de stadsdrukte voor onze buren in een tijd waarin meer mensen volgens trendwatchers aan een silent retreat toe zijn. Volgens de stadsmonitor levert burenlawaai na verkeerslawaai de meeste hinder op. Verschil in levensstijl en -ritme vormen een uitdaging, ook de morfologie van onze binnensteden is een uitstekende geleider voor onze overtollige decibels. Verharde grond en gevels zorgen voor een perfecte weerkaatsing van elke uitroep. Temperatuurverschillen op verschillende hoogtes zorgen ervoor dat het geluidsniveau toeneemt. Isolatie tussen oudere rijwoningen is onbestaande. De structuur van verouderde appartementen creëert perfecte echokamers die elk bewonersgeluid door het volledige gebouw transporteren.

Geen premies
Aan akoestiek werd en wordt vaak pas in tweede instantie gedacht bij (ver)bouwen. Energieneutraliteit krijgt alle aandacht. De site van de beroepsorganisatie voor interieurarchitecten weet te melden dat de akoestiek bij renovaties er soms op achteruitgaat door een eenzijdige focus op thermische aspecten. Het aanpakken van de geluidsproblematiek dient, misschien meer nog dan de thermische vereisten, al vanaf het prille begin van een bouwontwerp aangepakt. Navraag bij Stad Gent leert ons dat er geen aparte premies bestaan om een woning akoestisch te verbeteren. Hou daar dus rekening mee bij een algemene verbouwing. Op kantoor vinden we geluidsisolerende belcellen en stille vergaderruimtes terug, bij privéwoningen is geluidsmanagement geen trend. Op stadsniveau is dan weer onderzoek nodig of we met geluidsabsorberende groene bodems en gevels en oriëntatie van gebouwen onze oren kunnen sparen.

De subjectiviteitsval
Wie zijn verstoorde nachtrust wil aankaarten, krijgt in de eerste plaats te horen dat geluidsbeleving subjectief is. Natuurlijke geluiden zoals ruisende bomen produceren vaak evenveel decibels als die bulderende lach van je buur, maar worden als minder storend ervaren. De controle waarover iemand beschikt om met geluidsstress om te gaan, beïnvloedt ook de gevoelshinder. Het gaat niet om de echte controle die iemand heeft, maar over de controle die hij ervaart. Alleen al het idee dat je naar de kalme logeerkamer kan verhuizen, doet je hinderbeleving serieus zakken in vergelijking met iemand die niet over die mogelijkheid beschikt. Het verschil in geluidsgevoeligheid tussen verschillende personen loopt volgens schattingen op tot 11 dB. Pervers gevolg hiervan is dat er een subjectiviteitsval ontstaat die het probleem tot je eigen gevoeligheid lijkt te herleiden. Daar ligt meteen ook een uitdaging tot elke aanpak die geluidshinder serieus wil nemen. In een tijd waarin populaire hashtags als cottagecore het buitenleven idealiseren, denken we best eens na hoe we naast slimme steden ook, waar nodig, stille steden kunnen maken als we de overgebleven open ruimte willen vrijwaren.

 23u
Het gaat er gezellig aan toe in de tuin even verderop. Je denkt dat ze het niet zo laat zullen maken en kruipt onder de wol. Inslapen lukt niet.
Hartslag en bloeddruk gaan de hoogte in. Treedt er corticale inhibitie op, waarbij je hersenen het geluid actief proberen te negeren, wat energie kost? Daar lig je nu niet wakker van, je wil vooral slapen maar dat wordt moeilijk.

 0.30u
Een extra houtblok wordt op de vuurkorf geworpen, de stemmen klinken luider en extatischer. Je lichaam zal deze nacht stresshormonen aanmaken. Cortisol, noradrenaline en adrenaline kunnen verandering veroorzaken in waarden van cholesterol en glucose, die het risico op cardiovasculaire ziekten verhogen.

 3.00u
De hoop dat het wel zou meevallen deze nacht is compleet vervlogen. Het gebral gaat nu en dan over in gezang. Het zijn geen cantates van Bach.
Een diepe slaap zal je nu niet meer bereiken. Het wordt een dag vol moeheid, irritatie en mindere prestaties. Maar je bent geen klager!

En in Gent?
In de Ontwerpbeleidsnota Lucht & Geluid lees je welke acties Stad Gent tijdens de bestuursperiode 2020-2025 wil ondernemen om de geluidshinder te beperken.

Dit artikel werd geschreven door Karel Lauwers voor Frontaal (editie herfst 2020, het magazine van Gents MilieuFront. Wil je ook 4x per jaar inspirerende en kritische Frontaal-artikels lezen op papier of digitaal? Word nu lid van GMF en geniet van Frontaal en tal van andere fijne voordelen!

Illustraties: Marie Bockaert, klokken: Pexels Andry Grushnikov (klokken), Pexels Aleksandar Pasaric (Skyline)