Wat kan ik zelf doen tegen lichthinder?

In de Frontaal wintereditie 2022 hebben we het over lichtvervuiling en lichthinder. Tijdens een avondwandeling met Stijn Vanderheiden van de vzw Preventie Lichthinder namen we toen de stadsverlichting onder de loep en zagen we dat het beter kon.

Vraag je je af wat kun je zelf kunt doen tegen lichtvervuiling? Hieronder vind je kort de reglementering en wat extra tips op een rijtje.

Vlaamse regelgeving

• De Vlaamse wetgeving meent dat gebruik en intensiteit van licht in functie moeten staan van uitbating en veiligheid. Niet-functionele lichtoverdracht naar de omgeving moet zoveel mogelijk beperkt worden.
• Klemtoonverlichting mag, maar moet goed gericht zijn. Strooilicht moet vermeden worden. Bijvoorbeeld: wil je een reclamebord verlichten, dan mag enkel het bord zelf verlicht worden. Het licht mag niet naast het bord vallen.
• Lichtreclame mag niet feller stralen dan de openbare verlichting.
• Het luchtruim verlichten met skytracers, zoeklichten of vergelijkbare armaturen is verboden, ook tijdens bv. muziekfestivals.

Aanbevelingen van Stad Gent in kader van het Lichtplan

• De meeste private verlichting is volgens de Gentse regels vrijgesteld van vergunningplicht. Sommige constructies (zoals publiciteitsinrichtingen of uithangborden) zijn wel onderhevig aan een stedenbouwkundige vergunning. Bij twijfel, neem je best contact op met de Balie Bouwen van Stad Gent.
• Private verlichting straalt maximaal aan 10 lux. Voor van binnenuit verlichte reclame of gevelborden is dat 2 lux.
• Gevelverlichting mag niet storend zijn voor de buren of het openbaar domein en moet gericht zijn op de gevel, niet ernaast.
• Buitenverlichting wordt om middernacht gedoofd.

Algemene tips rond lichthinder

• Verlicht enkel wat nodig is en wanneer dat nodig is. 
  • Is gevelverlichting echt nodig? Vaak is dit enkel sierverlichting.
  • Stel jezelf de vraag wanneer jij je opritverlichting gebruikt. Meestal hoeft die verlichting slechts een paar minuten te branden. Daarvoor kun je werken met een schakelaar aan voor- en achterzijde van je oprit, of met bewegingsdetectoren. Let er op dat deze laatste zo afgesteld zijn dat ze niet in werking treden bij elke langslopende kat en na middernacht niet meer branden.
• Hoe lager je de verlichting plaatst, hoe beter. Zorg ervoor dat de verlichting naar beneden gericht is.
• Kies voor een lage lichtintensiteit, een neutraal kleur en constant, niet-flikkerend licht. Met de huidige LED-technologie is veel mogelijk.
• Hou je gordijnen of rolluiken zoveel mogelijk dicht als je binnen het licht aansteekt. Heb je geen gordijnen, zorg dan dat het licht niet naar het raam gericht is. 

Neem deel aan activiteiten

• Elk jaar in maart organiseren Volkssterrenwacht Armand Pien en de Werkgroep Lichthinder van de Vereniging voor Sterrenkunde het project Saving Private Orion. Doel is de lichtvervuiling in Vlaanderen in kaart te brengen door te tellen hoeveel sterren je kunt waarnemen in het sterrenbeeld Orion. Meer info op de website van Armand Pien.
• Elk jaar in oktober wordt de Nacht van de Duisternis georganiseerd. Je kunt zelf activiteiten op poten zetten (daar zijn wij bij GMF altijd fan van!) of deelnemen aan activiteiten die vaak door de sterrenwachten georganiseerd worden.
• Elke winterse woensdagavond organiseert Volkssterrenwacht Armand Pien een gratis publieksavond. Reserveren doe je op hun website. Fijne ervaring om even live te ondervinden wat we allemaal missen daarboven.

Niet klagen maar melden

Afgelopen september startte GMF de campagne ‘niet klagen maar melden’. Daarbij wordt opgeroepen om bepaalde pijnpunten (denk roekeloze taxiritten, grensoverschrijdend gedrag, sluikstort, bouwovertredingen, …) te melden via de verschillende meldpunten van de Stad. Via de hashtag #nietklagenmaarmelden kun je deze pijnpunten ook delen op social media.

Lichthinder melden? Meer info vind je op de website van Stad Gent.

Tot slot: een woordje over veiligheid

Vaak wordt veiligheid als reden gegeven voor het niet doven of aanpassen van publieke verlichting. Onderzoek wijst echter uit dat licht enkel helpt bij ons veiligheidsgevoel, en niet bij onze veiligheid. Hoewel dat erg contra-intuïtief lijkt, gebeuren de meeste criminele activiteiten bij licht. 

Sociale controle heeft veel meer effect op veiligheid dan licht. Het loopt dus niet mis als de verlichting uit gaat, maar als mensen binnen blijven uit angst voor het donker omdat ze zo de sociale controle van de straat af halen.

Daarnaast kan licht ons ook een vals gevoel van veiligheid geven, waardoor je minder op je hoede bent dan je misschien zou moeten. Je loopt namelijk meer gevaar op je eentje in een goed verlichte straat, dan in een pikdonkere waar ook andere mensen lopen.

Bovendien kan licht ook zorgen voor een voortdurend moeten aanpassen van je ogen aan verschillende lichtintensiteiten, waardoor je soms net minder kunt zien. Denk maar aan een donkere voetgangerszone naast een fel verlicht wegdek.

Hoewel donker dus gevaarlijker lijkt, hoeft dat zeker niet zo te zijn.

Omdat we ons echter wel veiliger voelen bij wat licht, pleiten ook lichthinderexperts niet voor een volledige duisternis in steden of bewoonde gebieden. Ze roepen wel op tot een meer doordachte aanpak en een efficiënter gebruik van licht.

Nuttige websites

• wetgeving
  • wettelijke basis rond het aanbrengen van publiciteit aan je gevel (zie artikel 9)
  • Vlaamse wetgeving VLAREM II Hoofdstuk 6.3
  • een aantal tips van Departement Omgeving omtrent lichthinder
  • richtlijnen private verlichting Stad Gent (PDF)
• achtergrondinformatie over lichtvervuiling en de gevolgen ervan vind je via dit artikel op EOS Blogs
• kaarten
  • globale kaart van lichtvervuiling waar Vlaanderen letterlijk oplicht
  • lichtemissiekaart van Leefkwaliteit Vlaanderen