Gent zonder gas – interview Lieven De Molder

In de Frontaal editie winter 2021 gaven we het startschot voor onze artikelreeks ‘Gent zonder gas’. Frontaal wil in de komende edities de mogelijke scenario’s onder de loep nemen voor een toekomst zonder fossiele brandstoffen, dus zonder aardgas. We laten hierbij verschillende stemmen over het thema aan het woord. 

In deze editie spreken we met Lieven Demolder. Lieven is als bio-ingenieur werkzaam bij CEIP (Clean Energy Innovative Projects), een investeringsfonds dat via de duurzaamheidscoöperatie DuCoop volledige circulariteit wil nastreven in de woonwijk ‘Nieuwe Dokken’ in Gent.  Ze doen dit onder andere via een lage-temperatuur-warmtenet op industriële restwarmte, decentrale waterzuivering en waterhergebruik en slim gebruik van lokaal geproduceerde hernieuwbare energie. Daarnaast is hij ook vrijwilliger bij de Gentse burgercoöperatie Energent , waar hij onder andere meewerkte aan de projecten ‘Buurzame stroom’ en ‘community Virtual Powerplant’ (cVPP). Die initiatieven demonstreren energie-gemeenschappen, waarbij hernieuwbare energie wordt uitgewisseld in de Gentse Dampoortwijk. Zowel in zijn job als bij Energent vindt Lieven motivatie om de klimaatkwestie concreet en lokaal aan te pakken. 

Voor welke uitdaging staan we?
‘De uitdaging is groot. Met meer dan 10,8 ton CO2-eq. per inwoner/jaar behoort België bij de koplopers van de uitstoot wereldwijd. Bovendien ‘importeren’ we nog heel wat extra uitstoot via productie in het buitenland, die deels ook bestemd is voor de westerse markt.

Gent is met zijn zeehaven verantwoordelijk voor ongeveer een zevende van de CO2-uitstoot in Vlaanderen. Het klimaatplan vertegenwoordigt daarbij maar een klein stukje van de volledige uitstoot: 1,43 miljoen ton ten opzichte van 11,08 miljoen ton bij  energie-intensieve bedrijven op het Gentse grondgebied. Een groot deel van onze welvaart is afhankelijk van die bedrijven. Innovatieve en duurzame oplossingen vinden voor de energieproblematiek, en tegelijk ons consumptiegedrag in vraag durven stellen: die uitdagingen zullen de komende decennia onze agenda bepalen, als we ook als Gentenaars onze wereldwijde en historische verantwoordelijkheid willen opnemen.’ 

Wat is ETS?
Het Gentse klimaatplan gaat over alle uitstoot, behalve over die van de grootste havenbedrijven: die vallen onder het ETS-systeem. ETS staat voor ‘Emissions Trading System’ Voor 11.000 industriële installaties (energiecentrales, grote industrie, luchtvaart etc.) heeft Europa ETS in het leven geroepen: een emissiehandelssysteem met een eigen tijdspad voor uitstootbeperking. In totaal gaat het over ongeveer 40% van de globale CO2-uitstoot in de EU-27. Voor de havenstad Gent liggen de verhoudingen dus duidelijk anders! De overige (niet-ETS) uitstoot valt onder verantwoordelijkheid van de lidstaten en – op lokaal niveau – onder het burgemeestersconvenant.

Wat is jouw visie op de ambities in het Gentse klimaatplan 2020-2025?
‘Het Gentse klimaatplan 2020-2025 start vanuit de positieve resultaten die in de vorige twee periodes werden neergezet: een ambitieus tempo aanhouden in verregaande woningrenovaties, een bijkomende vergroting van de capaciteit voor zon- en windenergie en een ingrijpende mobiliteitsshift. Ook de verwarmingsrevolutie als radicale overgang naar fossielvrije warmtetoepassingen zal ons wellicht uit onze comfortzone duwen.’ 

‘Klimaatactie zou in elke beleidsbeslissing – zowel voor gemeentes, bedrijven als voor huishoudens – moeten worden vooropgesteld. Vandaag merk ik in het veld nog te veel goedkope excuses: de terugverdientijd van investeringsprojecten wordt in cijfers na de komma uitgerekend, terwijl duurzame projecten in het traject naar een CO2-neutrale samenleving de enige mogelijkheid zijn. Dat betekent uiteraard dat we een traject zullen moeten vinden dat rekening houdt met de financiële draagkracht van elke burger. Maar ik denk dat we als samenleving deze uitdaging wel aankunnen.’ 

Hoe ver staan we al volgens jou?
De geesten lijken gerijpt. De protesten van de klimaatjongeren hebben ertoe bijgedragen dat de klimaatverandering niet langer wordt ontkend. Het ontbreekt vaak nog aan een referentiekader om het moeilijk vatbare planetaire en geopolitieke probleem te kunnen vertalen naar individuele actie. De schaalbaarheid van Gent als stad en regio lijkt me heel aantrekkelijk om deze vertaalslag naar de burger te maken. Via lokale beleidsbeslissingen, individuele investeringen of participatie in lokale projecten – via burgercoöperaties als Energent bijvoorbeeld – wordt het effect van klimaatbeleid zeer tastbaar en wordt de grotere doelstelling concreet. De komende jaren komt het erop aan de volledige samenleving mee te trekken in deze klimaattransitie.’ 

Hoeveel sneller moeten we gaan?
‘Stad Gent is goed gestart met het project ‘Fossielvrije wijken’ door eerst met hoge resolutie de kwaliteit van de gebouwen en verwarmingstype in beeld te brengen en daarna een traject uit te stippelen voor energierenovatie en een CO2-neutrale verwarmingsoplossing. Daarnaast moet de uitstoot van mobiliteit worden aangepakt met een modal shift en de elektrificatie van het wagenpark.’

‘De grote uitdaging van de transitie naar een aardgasloze samenleving zit hem in de bronnen voor elektrificatie. Ook in Gent zal de sprong naar warmtepompen en elektrische voertuigen de vraag naar duurzame stroom opdrijven, tot 2-3 keer meer dan de 1400 GWh elektriciteit die we nu jaarlijks verbruiken. Een deel van deze stroom zullen we lokaal moeten produceren, via zonnepanelen of windturbines. Vooral dat laatste is niet altijd evident. Anderzijds zullen we ook stroom moeten invoeren vanop zee of uit het buitenland en oplossingen voorzien voor uitwisseling, opslag en efficiënt energiegebruik. Als laatste stap zullen we via ‘slimme’ energiesystemen ons verbruik beter moeten sturen in functie van de beschikbaarheid en de prijzen op de energiemarkt.’ 

‘De stad kan een ruimer partnerschap aangaan om burgers, bedrijven en verenigingen actiever te betrekken in de klimaattransitie. Zo kan de lokale klimaatuitdaging via een zogenaamd  ‘backcasting’-model beter in kaart worden gebracht. De noodzakelijke investeringen in energierenovatie en duurzame technologie in een helder tijdspad zetten kan enthousiasmerend werken en het draagvlak voor bv. windturbines vergroten.  Via innovatieve systemen (gebouwgeïntegreerde PV, energieopslag, -conversie, etc.)  kunnen we de energietransitie versnellen. Door de creativiteit in onze universiteiten, hogescholen, bedrijven en (culturele) verenigingen in te zetten in onderzoek en ontwikkeling en innovatieve projecten kan Gent zijn rol als innovatiehub uitspelen in een wereldwijde klimaattransitie.  De volledige renovatie van het Gentse patrimonium en energiesysteem zal meer dan 12 miljard euro investeringen vergen over een periode van 30 jaar: een heus relanceplan op zich. Waar wachten we nog op?’

Wat kunnen burgers doen op individueel niveau?
‘Ik sta wat sceptisch tegenover initiatieven die te veel klemtoon op individuele actie leggen zoals ‘dikketruiendag ’. De overheid zelf moet op cruciale punten haar verantwoordelijkheid opnemen en soms pijnlijke maar noodzakelijke beslissingen doorduwen. Je kan mensen wel helpen in een keuze. Als consument is het soms moeilijk om te weten welke aankoop echt duurzaam is. Door duidelijke en onafhankelijke informatieverstrekking (bv. via certificatiesystemen of duurzaamheidslabels) kunnen we betrouwbare keuzes maken voor ethische en duurzame producten.’ 

Lees hier meer over de Gentse gasloze ambities. Maar wij willen ook jouw stem horen! Zit jij met een prangende vraag, wil je een interessante visie delen of wil je zelf meehelpen om Gent aardgasvrij te maken? Stuur een mailtje naar [email protected]. 

 Dit artikel werd geschreven door Stefaan Claeys en Veerle Vercruyce voor Frontaal (editie lente 2021), het magazine van Gents MilieuFront. Wil je ook 4x per jaar inspirerende en kritische Frontaal-artikels lezen op papier of digitaal? Word nu lid van GMF en geniet van Frontaal en tal van andere fijne voordelen!

Foto’s: Noor Van Weverberg, Pexels Chtis Leboutillier (fabrieken)