Nieuwe warmtevisie voor Gent : Ekkergemse buurtbewoners nemen de handschoen op

Van Ekkergem een energiepositieve wijk maken. Dat is de ambitie van een gedreven groep buurtbewoners. Een warmte- en koudenet op wijkniveau lijkt hiervoor een aantrekkelijke optie. Hoe denken ze dat aan te pakken en hoe past dit binnen het beleid van de stad? GMF ging in gesprek met twee betrokken buurtbewoners en met TIne Heyse, schepen van Milieu, Klimaat en Wonen.

Hitte-eiland effect
‘Het hitte-eiland effect was mee de aanleiding voor ons initiatief’ vertellen Herman Vande Putte en Lander Cnudde van de themagroep Energie in Ekkergem. ‘Via het buurtproject Groenblauwe parels vergroenen en ontharden we reeds de wijk. Belangrijk om de wijk zomers koeler te houden. Maar wanneer woningen aan de buitenlucht gaan koelen door warmtepompen andersom te laten draaien, versterken we juist het hitte-eiland.’
‘Door het teveel aan zomerse warmte in de bodem op te slaan en ’s winters te gebruiken, kunnen we slimmer omgaan met energie. In een dichte wijk als Ekkergem, waar de meeste woningen noch de ruimte noch de technische mogelijkheid hebben om naar aardwarmte te boren, is hiervoor een collectieve aanpak nodig.’ Met steun van het wijkbudget wil de themagroep de komende 2 jaar, samen met buurtbewoners, stadsdiensten, ondernemers en techniekers, komen tot een lokaal energie actieplan.

Warmtenet op wijkniveau
‘We willen onze zoektocht starten bij een collectief energiesysteem dat zowel koude als warmte levert.’ Zo’n warmtenet van de 5^e generatie werkt met lage temperaturen en combineert de uitwisseling van warmte tussen (rest)warmtebronnen en gebouwen met seizoensopslag: zomerse warmte overschotten worden in de bodem of ondergrondse waterlagen gebufferd om ‘s winters te gebruiken. Ekkergem heeft hierbij een extra troef. Onder de wijk lopen 2 hoofdriolen waarvan de restwarmte kan voorzien in de warmtebehoefte van 1000 van de 2500 woningen.

Droom
Herman droomt ervan dat ze in 2025 niet enkel een actieplan hebben, maar ook dat de eerste woningen op een collectief systeem worden aangesloten. Zo hopen ze aan de burger te kunnen laten zien dat de transitie haalbaar en betaalbaar is. Daarnaast dienen ook antwoorden te worden gevonden op vragen als:

• Hoe kunnen we de transitie naar duurzame energiesystemen sterker verankeren in het stedenbouwkundig beleid?

• Welke innovatieve financieringssystemen op wijkniveau kunnen worden gebruikt om iedereen duurzame energie én wooncomfort te bieden?

Nieuwe warmtevisie
Ondertussen werkt de stad aan een nieuwe warmtevisie. Tine Heyse, schepen van Milieu, Klimaat en Wonen legt uit waarom. ‘Gent en vooral het havengebied kent nogal wat industriële restwarmte. Deze restwarmte via grootschalige warmtenetten gebruiken voor woningverwarming leek lang de gedroomde oplossing. Recente onderzoeken en praktijkervaringen laten zien dat dit voor Gent geen haalbare piste is.’ De kosten voor aanleg van een industrieel warmtenet voor individuele woningverwarming blijken te hoog, waardoor het voor bedrijven interessanter is om onderling warmte uit te wisselen. Ook brengt de afhankelijkheid van enkele grote bedrijven risico’s met zich mee: wat als ze failliet gaan of hun productieprocessen drastisch aanpassen waardoor er minder warmte vrijkomt?

Wat is het alternatief?
‘We sluiten collectieve oplossingen zeker niet uit, maar dat zullen eerder kleinschalige warmtenetten op bijvoorbeeld bodem- of rioolwarmte. zijn’ Een mooi voorbeeld is het project De Nieuwe Dokken: 400 woningen en een school worden via een warmtenet verwarmd met restwarmte van een naburig bedrijf, aangevuld met warmte uit GFT en afvalwater. En in Muide Meulenstede wordt de heraanleg van een voetbalveld gecombineerd met een beo-veld (boorgat-energie opslag). De warmte gaat naar huizen en sociale woningen in de buurt.
‘We zien appartementen en sociale woningen als prioriteit voor collectieve oplossingen. Die hebben al een collectieve structuur waardoor warmtenetten eenvoudiger in te passen zijn. Maar er zal zeker ook moeten worden gewerkt met individuele warmtepompen. Via de Energiecentrale ondersteunen we die omslag door energieadvies aan te bieden aan elke Gentenaar.’

Geen spijt!?
Individuele warmtepompen ziet de stad als een no-regret maatregel. Een huis geschikt voor een warmtepomp, kan later ook relatief eenvoudig aantakken op een warmtenet. Wat denkt de schepen van de bezorgdheid inzake lucht warmtepompen en de opwarming van de stad? ‘Een terechte bezorgdheid. We hebben als stad nog een flink to-do lijstje om de transitie naar warmtepompen in goede banen te leiden. Bijvoorbeeld ook: hoe zorg je voor een faire verdeling van de beschikbare bodemwarmte. Wat als mijn buurman mijn bodemwarmte al heeft opgebruikt?’

Versnelling
Leidt de nieuwe warmtevisie ook tot een versnelling? ‘De echte versnelling moet komen van de taxshift voor energie op federaal niveau waarbij elektriciteit minder en gas meer belast worden. Als stad moeten wij ons zo organiseren dat we dan kunnen volgen qua ondersteuning en regelgevend kader.’

Dit artikel werd geschreven door Bert Barla voor Frontaal (editie winter 2023), het magazine van Gents MilieuFront. Wil je ook 4x per jaar inspirerende en kritische Frontaal-artikels lezen op papier of digitaal? Word nu lid van GMF en geniet van Frontaal en tal van andere fijne voordelen!

Foto’s: Christ Coquyt