Bullshit decoder

Bullshit decoder

Willen we voorkomen dat we voorbij het onomkeerbaar ecologische keerpunt komen, moeten we hoogdringend een kantelpunt helpen creëren op politiek en maatschappelijk vlak. De acties van o.a. Greta Thunberg en Anuna De Wever hebben al heel wat teweeggebracht en (eindelijk) een breder draagvlak gecreëerd om klimaat op de politieke agenda te krijgen. Dit is een doorn in het oog van bepaalde (niet nader genoemde) politieke stromingen en de industrie van de oude fossielen (brandstoffen), dus kreeg de groeiende maatschappelijke klimaatbeweging redelijk wat tegenkanting. Het is dan ook aan ons, studenten, burgers, ouders, om de klimaatbeweging niet in het hoekje van de massahysterie te laten duwen, maar veeleer het draagvlak en de duurzaamheid ervan te garanderen.

Met dit artikel willen we helpen om kort antwoord te bieden op alle pseudo-argumenten die tegen de klimaatbeweging worden gebruikt. Willen we tijd en (groene) energie vrijmaken om tot structurele oplossingen te komen, dan moeten we dringend iedereen kunnen overtuigen van de basisprincipes van de klimaatbeweging. De opgeworpen bezwaren tegen de beweging komen vaak terug op een viertal thema’s – wat verder opgesomd in een (zinkende) ijsberg – die we met een korte argumentatie van tafel willen vegen. Hopelijk kan dit jullie helpen om op sociale media, familiefeesten, op café, of waar dan ook weerwerk te bieden aan de klassieke pseudo-bezwaren ten aanzien van de klimaatbeweging.

Er-is-geen-probleem-hardnekkigheid

“Temperatuursverschillen zijn natuurlijke gegevens” en “de aarde herstelt zichzelf altijd wel” zijn helaas nog steeds hardnekkige signalen die blijven doorsijpelen, zelfs vanuit politieke hoek. Dit zou de gemakkelijkst te winnen discussie moeten zijn. Elke wetenschapper met een minimum aan aanzien bevestigt dat het probleem van de klimaatopwarming door fossiele brandstoffen reëel is, aanzienlijk is, en zeer binnenkort ook onomkeerbaar indien er niet snel ingrijpende maatregelen worden genomen.

Op de man spelen

Heel veel van de tegenstanders van de klimaatbeweging proberen rond het reële probleem heen te fietsen (of te vliegen) door mensen in de klimaatbeweging te framen en zo de geloofwaardigheid van de groep onderuit te halen. Dat men er zelfs niet voor terugdeinst om onschuldige kinderen in specifieke hoeken te kaderen, is opmerkelijk en verwerpelijk.

Er zijn drie sub-thema’s binnen het ‘op de man spelen’ die hier heel vaak terugkomen, en die elk een eigen reactie vereisen:

Samenzweringstheorie: De hele klimaatbeweging zou volgens kwatongen een georkestreerde poging zijn om de politieke agenda te voeden. Zo zouden Greta en Anuna slechts de popjes zijn van de groene politieke partijen. Nochtans is de onafhankelijkheid van de sterke figuren van de jongeren-klimaatbeweging aangetoond. Zij verbinden zich niet aan één specifieke politieke partij. Bovendien is de beweging een respons op wetenschappelijke feiten en dat hoort niet aan specifieke partijen toe. Wat ze willen, is dat er los van kleuren of partijen een oplossing komt voor een probleem dat ons en de volgende generaties bedreigt.

Geitenwollensokken-verwijt: Vaak worden deelnemers van de klimaatbeweging weggezet als boomknuffelaars die geen voeling hebben met de realiteit. Recent voorbeeld is de mediastorm die er kwam omdat de figuurlijke uitspraak ‘Greta kan CO2 zien’ van de moeder van Greta Thunberg volledig uit context, als een idiotie werd gepresenteerd. Hoewel het een klimaatactivist zou sieren om personen die als wereldvreemd worden bestempeld te verdedigen, kan je gewoon zeggen dat het niet om de personen gaat en dat je liever focust op een inhoudelijke discussie, niet op de framing van individuen uit de klimaatbeweging (zeker als het om onschuldige kinderen gaat). Zonder personen aan te vallen, kan je wel argumenteren dat het van meer wereldvreemdheid getuigt om de wetenschappelijke kennis die er is en de gevolgen van de opwarming van de aarde te negeren. Dus dan liever als een boomknuffelaar weggezet worden dan onverschillig te blijven onder de reële bedreigingen voor onze planeet.

Hypocrieten-verwijt: heel veel van de discussies worden opzijgeschoven met het argument ‘leuk dat je het opneemt voor de klimaat, maar je pakt zelf voortdurend het vliegtuig’. Zo worden klimaat-spijbelaars weggezet als hypocrieten die gewoon school willen missen. Wie opkomt voor het klimaat hoeft zelf natuurlijk geen 100% eco-heilig individueel gedrag te vertonen. Vaak (ook binnen de klimaatbeweging) verzanden discussies op de burger versus politieke verantwoordelijkheid, waarbij een of-of tegenstelling gecreëerd wordt (‘wij moeten ons gedrag veranderen’ vs. ‘neen, het is de politiek die moet veranderen’). Stop met energie te steken in dat soort discussies, het is een ‘en-en’ verhaal met wederzijdse invloed: veranderend consumptiegedrag zal de politieke keuzes beïnvloeden, en moedige politieke keuzes moeten het gedrag beïnvloeden. ‘Zondigen’ op individueel niveau sluit niet uit dat je toch kan opkomen voor het klimaat. Hoe je het draait of keert, de meest ingrijpende beslissingen worden genomen op beleidsniveau, onafhankelijk van individueel consumptiegedrag. Wie echt begaan is met het klimaat wil wegen op de politiek en inzetten op mentaliteitsverandering, niet op zoek gaan naar mogelijke ‘hypocrisie’ in individueel gedrag.

Verantwoordelijkheid wegschuiven

Onder andere China en India zouden momenteel de grootste vervuilers zijn, dus velen beargumenteren dat we met de beste wil van de wereld vanuit België of zelfs Europa enkel een druppel op een hete (aard)plaat betekenen, en dat het vooral die verre landen zijn die werk moeten maken van hun klimaataanpak. Bovendien zit daar vaak een verwijtende ondertoon, want – zo beweert men – die landen trekken het zich niet aan, en ‘wij’ moeten het maar oplossen. Makkelijk te counteren vanuit historisch én toekomstgericht perspectief:

Verleden: Onze industriële revolutie (en alles wat er bij kwam kijken) heeft vanuit het Westen de grote golf van vervuiling op gang gebracht. Landen die vandaag die evolutie doormaken nu met alle verantwoordelijkheid en verwijten opzadelen zou zeer hypocriet zijn.

Toekomst: Als we grondig investeren in bv. ecologische innovatie, grondig hervormde politieke en economische systemen, betere ruimtelijke ordening, etc. zal onze impact zich niet beperken tot Europa. Vroeg of laten zullen we ook impact hebben op o.a. China en India (zoals Scandinavische ‘best practices’ op vlak van energiebeheer de andere Europese landen beïnvloeden). Het perspectief alsof China en India op die manier zouden profiteren van onze inspanningen klopt niet. Het kan ons zelfs een concurrentieel voordeel geven, want vroeg of laat moeten we allemaal de transitie maken naar milieubewuste energiesystemen en/of politieke systemen.

Minimaliseren en eenvoudige ‘oplossingen’ (Ecorealisme)

De meest subtiele vorm van scepsis ten opzichte van de klimaatbeweging kunnen we tegenwoordig onder de noemer ‘ecorealisme’ vatten. Ecorealisme wil op subtiele manier (a) het probleem en hoogdringendheid minimaliseren, en (b) de ‘oplossingen’ (bv. innovatie en kerncentrales) eenvoudiger voorstellen dan ze zijn.
Het is vanuit de wetenschap duidelijk dat er een enorme hoogdringendheid is die ingrijpende acties vereist. Verder is het duidelijk dat zo’n ingrijpend probleem niet eenvoudig op te lossen valt. Al wie het tegendeel beweert, draagt bij tot het probleem. De klimaatproblematiek vraagt ingrijpende, diepgewortelde actie en politieke moed. Inzetten op innovatie is in wezen absoluut niet verkeerd, maar beweren dat we als gemeenschap eigenlijk geen inspanning moeten leveren, dat alles wel structureel zal opgelost worden door innovatie en kerncentrales, legt een gebrek aan visie en politieke moed bloot, en is vooral pertinent onjuist.

Dit artikel werd geschreven door Simon Defruyt voor ons tijdschrift Frontaal – Zomer 2019
Wil je ook graag ons tijdschrift ontvangen? Maak je dan nu lid voor €5/jaar!