Het 1,5°-klimaatrapport van de VN: de ultieme wake-up call?

Het zesde rapport van het IPCC is duidelijk: time is running out! Op basis van drie jaar onderzoek maakt het klimaatpanel van de Verenigde Naties duidelijk wat de gevolgen voor onze planeet zouden zijn van een temperatuurstijging van 1,5°C versus 2°C tegen het jaar 2100 in vergelijking met de temperatuur in de pre-industriële periode.

Hoewel het verschil tussen de twee temperatuurstijgingen klein lijkt, is het tegendeel waar. Bij een benadering van de 2°C-stijging verdwijnen álle koralen en krijgen we 55 hittegolfdagen per jaar. Het rapport maakt duidelijk welke inspanningen nodig zijn om dat te vermijden.

De vraag is nu wat er met de bevindingen van het rapport zal gebeuren. Om onze natuur en de mensheid een comfortabele toekomst te bieden, moeten we absoluut onder een temperatuurstijging van 1,5°C blijven. Dit is onder meer essentieel voor de stijging van de zeespiegel en de intensiteit van stormen. Momenteel liggen de doelstellingen echter te laag; de grootste gemene deler van alle doelstellingen die op tafel kwamen in het Parijs-akkoord van 2015, zou ons leiden naar een stijging van meer dan 3°C.

Business as usual is geen optie meer

Momenteel is het trouwens al 1°C warmer dan voor de industriële revolutie. Gewoon verder doen betekent 3,6°C temperatuurstijging. De tijd dringt dus meer dan ooit. We hebben nog een goed decennium de tijd om de CO2-uitstoot te verminderen. We naren namelijk een aantal cruciale kantelpunten, die bij overschrijding de remmen losgooien. Zo zien we bijvoorbeeld grote ijsplaten aan de rand van de Antarctica steeds sneller afbrokkelen. Die beletten dat het landijs aan de Zuidpool afschuift naar zee. Er is ook steeds minder zee-ijs aanwezig in de Noordelijke IJszee. Dit ijs weerkaatst het zonlicht, waardoor onze planeet minder warmte opneemt (figuur). Grote hoeveelheden methaan (CH4) en CO2, opgeslagen in de bodem van de ondiepe Arctische zeeën en op het vaste land van Siberië, Canada en Alaska dreigen massaal vrij te komen vanaf een opwarming van 1,5°C.

Grote temperatuurschommelingen worden nu al opgetekend rond de Noordpool. Gedurende heel de maand oktober was het er 20 tot 24°C warmer dan normaal. Ook het lokale ecosysteem wordt hierdoor verstoord. Omdat hun leefgebied verkleint, begeven ijsberen zich vaker op plaatsen waar ook mensen leven. Vanaf een stijging van 1,5°C zullen we in Europa vaker in aanraking komen met orkanen van categorie 4 en 5, zoals die van Midden-Amerika en zullen er vaker lange droge periodes zijn. Droogteperiodes zoals we zagen tijdens de laatste zomer zullen meer voorkomen.  

Concrete doelstellingen

De wereldleiders krijgen nog 12 jaar de tijd om hun politieke moed tot het uiterste te drijven en een verdubbeling van de doelstellingen gestemd (en gerealiseerd!) te krijgen: 75% CO2-reductie tegen 2030. Enkel zo kunnen we onder de 1,5°-drempel blijven. Zoals gezegd: geen koraalriffen meer bij benadering van 2°C opwarming. “Dit is absoluut de NO-GO zone”. Nu al zien we overigens een massale verbleking van de grote koraalriffen in de Stille Oceaan.

Een aantal belangrijke beslissingen op Europees en wereldniveau zou hierbij kunnen helpen. De maatregelen van de internationale politiek naar de luchtvaart- en de scheepvaartsector toe zijn bijvoorbeeld veel te mager. Deze sectoren zijn samen goed voor een kleine 50% van de totale wereldwijde uitstoot van broeikasgassen en hebben daarom nood aan een versnelde transitie. Het opwaarderen van de hogesnelheidstreinen bijvoorbeeld biedt een volwaardig alternatief voor vervoersafstanden van minder dan 2.000 km.

Het Europees Parlement heeft op 25 oktober beslist om tegen 2030 naar een uitstootvermindering te gaan van 55% ten opzicht van het niveau van 1990. Dit is een belangrijke stap voorwaarts, maar volgens de meeste internationale klimaatwetenschappers zou dat nog veel beter kunnen. Een injectie van extra transitie-middelen is een must geworden. Hiervoor kijken we uiteraard naar de klimaattop van december 2018 in Katowice (Polen). De afspraken die op deze top gemaakt worden, zullen allesbepalend zijn voor onze toekomst en die van ons nageslacht.

Mobilisatie op 2 december!

Om de druk op de ketel te houden, gaat op 2 december 2018 in Brussel een grote klimaatmars door, georganiseerd door Climate Express en de Klimaatcoalitie (Natuurpunt, WWF, Bond Beter Leefmilieu, Greenpeace en vele andere organisaties). Dit massaprotest moet onze politici op hun verantwoordelijkheden wijzen. Hierdoor zullen ze hopelijk de Belgische doelstellingen afstemmen op die van Europa (55% minder uitstoot tegen 2030), of – nog beter – extra ambitie tonen en gaan voor een volledige CO2-neutraliteit tegen 2035.

Het lichtpuntje …

Maatregelen die de broeikasgasuitstoot terugdringen, kunnen tegelijk een aantal andere problemen aanpakken en zorgen voor een toekomst van herstelde biodiversiteit, schonere lucht, aangenamer leven, minder menselijke migratiestromen, … Dit kan bijvoorbeeld gebeuren door heel veel bossen aan te planten, naar een duurzame werk- en woonomgeving te evolueren, en alle fossiele brandstoffen in de bodem te laten waar ze thuis horen. Er zijn gelukkig veel mooie alternatieven, waaraan we nu wel écht moeten gaan werken!

Meer info

http://www.ipcc.ch/report/sr15/

https://do.vlaanderen.be/vn-klimaatrapport-klinkt-alarmerend

https://www.mo.be/nieuws/vn-klimaatrapport-volgende-jaren-zijn-belangrijkste-van-onze-geschiedenis