Droogte bedreigt Gent: dringend doortastende maatregelen nodig

De droogtestudie die Stad Gent bestelde is klaar en werd dinsdagavond gepresenteerd op de commissie Milieu. De gevolgen voor Gent zijn niet mals. Voor Gents MilieuFront (GMF) en Waterland is droogte een essentieel thema, onze organisaties voeren al lang actie rond ontharding en water in de stad. We zijn blij dat er nu een sterke en onderbouwde studie is die een duidelijke richting aangeeft. Maar nu is het dringend tijd voor versnelde actie.

Geleden schade opgemeten

Met de droge zomers van 2017, 2018, 2019 en 2020 voelde de stad wat haar te wachten staat door de klimaatverandering. In de toekomst krijgen we meer en langere periodes van droogte. Deze studie bracht onder andere in beeld welke schade de droge periodes voor de stad heeft veroorzaakt. Enkel en alleen voor de scheepvaart was er in de 4 genoemde jaren een schade van bijna 2,5 miljoen euro door diepgangsbeperkingen voor scheepvaart.

Handelsdok, Haven van Gent

De studie leert ons vooral dat een effectief en gedifferentieerd droogtebeleid over de stad zal moeten worden uitgerold. Het centrum van Gent vraagt een andere oplossing dan de haven, een verkaveling in Oostakker een andere aanpak dan de Bourgoyen, en Ledeberg is niet hetzelfde als landbouwgebied in Drongen. Dat is uiteraard geen nieuws; zowel het boek ‘Weg van water’ van Waterland als de Gentse studie ‘Water in de stad’ hadden hier al oog voor. Maar nooit eerder werd zo onderbouwd en concreet in beeld gebracht welke ingrepen in welk gebied het meest effectief zijn.

Steek de stop op de afvoer

Ondanks dat het Europese waterbeleid al bijna 20 jaar stelt dat we het water maximaal moeten vasthouden en hergebruiken, is het ook in Gent nog steeds een nationale sport om het water zo snel mogelijk af te voeren. Eens het water in onze riolering zit zijn we het kwijt. Het project Wij(k)water van GMF is hier een mooi voorbeeld hoe we water efficiënt kunnen hergebruiken voor de wijk en zo een steentje bijdragen in het circulair verhaal van water(her)gebruik.

De studie kon ook cijfers plakken op het grondwater dat afgevoerd wordt door het defecte rioleringsstelsel. Onze rioolbuizen zijn oud en gebarsten en liggen soms onder het grondwaterpeil. Hierdoor zuigen ze het grondwater rondom weg uit de grond en voeren ze het af naar de zuiveringsinstallatie.

Natte Gentse gebieden zoals de Bourgoyen-Ossemeersen lijden extra zwaar onder droogtes

Gent moet stoppen met verharden

Volgens het Betonrapport van Natuurpunt (2018) wordt er in Gent elke dag 742 m² verhard, waardoor we Gent tegen een rotvaart dichtbetonneren. Onze stad heeft de twijfelachtige eer om op de derde plaats te prijken qua verhardingssnelheid in Vlaanderen – op zich al een van de meest verharde gebieden ter wereld. Dat is een uiterst negatieve, bijna absurde evolutie, en is precies alles wat we niet mogen doen. We moeten nu dringend stoppen met bijkomende verharding, en helemaal inzetten op net de omgekeerde beweging: ontharding. 

Ontharden is de sleutel

Die ontharding biedt vele voordelen zoals verkoeling, biodiversiteit, beter infiltratie van regenwater, groen in de buurt en nog veel meer. De studie brengt ook kwantitatief in beeld dat onthardingen – zeker in de meest bebouwde gebieden in Gent – een positieve maatregel is in de strijd tegen droogte. GMF werkt al jaren samen met burgers in de praktijk en ijvert ook bij de administraties om werk te maken van een extra versnelling rond ontharding.

Toch botsen we nog heel vaak op administratieve regeltjes die die versnelling in de weg staan. We hopen dat deze studie het duwtje in de rug zal zijn om die (administratieve) drempels weg te werken en dat de stad voldoende budgetten vrijmaakt om meer acties te realiseren (want die zijn er nu onvoldoende).

GMF onthardt samen met bewoners een stuk trottoir in Gentbrugge

Daarnaast moet de inrichting, het ontwerp en het beheer van deze publieke ruimtes meer gericht zijn op droogte-aanpak en klimaatadaptatie. Niet enkel in de straten, ook op alle pleinen, parken en natuurgebieden (bv. Bourgoyen-Ossemeersen of Gentbrugse Meersen) is dit aan de orde. De studie moet de stad helpen om prioriteiten te stellen, zowel qua locatie als qua inrichting, en tegelijkertijd werken aan een waterbeheer dat de nabijgelegen grote natuurgebieden ondersteunt.

Klimaatassen

Er wordt in de stad al lang gestudeerd op een zeer beloftevolle studie van de klimaatassen. De uitbouw van dit netwerk van groene, autoluwe stroken, vaak rond de waterlopen, is van groot belang om de droogte te bestrijden in bebouwde gebieden (centrum, randstad, …). Daar kan het overtollige water worden vastgehouden in een groene buffer om het trager af te voeren of te laten infiltreren.

De uitbouw en versterking van dit netwerk van groenklimaatassen liggen al sinds het Ruimtelijk Structuurplan van Gent uit 1996 op tafel, maar er blijft nog veel werk op het terrein om ze daadwerkelijk te realiseren. Nochtans dragen ze niet enkel bij aan de strijd tegen verdroging en wateroverlast, maar bieden ze ook een antwoord op het tekort aan groen, veilige fiets- en wandelroutes en positieve effecten op de biodiversiteit. We vragen dan ook een versnelde uitrol van de groenklimaatassen. 

Waterkwaliteit & zwemplekken

Droogte en hitte hebben een impact op zowel de waterkwaliteit als de biodiversiteit. Net op de momenten dat de Gentenaars meer verkoeling nodig hebben tijdens langdurige droge periodes worden we geconfronteerd met vissterfte, dalende waterkwaliteit en blauwalgen. Hoe gaat de stad hier in de toekomst mee omgaan? Wordt er een actieprogramma opgezet die werk maakt van betere waterkwaliteit, en wordt er een eenheid opgestart die in actie schiet bij incidenten? Gentenaren verdienen meer verkoelende zwemplekken in de stad. 

GMF en Waterland pleiten elk jaar met de Big Jump voor meer zwemwater

Nu tijd voor actie – alle schepenen moeten mee…

De droogtestudie en alle aanbevelingen moeten nu dringend van plan naar actie worden omgezet, want de komende 20 jaar hebben we alle hens aan dek nodig. Deze studie moet een werkstuk worden voor alle schepenen en administraties zodat het een leidraad vormt bij elke heraanleg van straat, elke bouwvergunning, elk parkaanleg enzovoort..

… maar ook Laura, Mehmet en alle Gentenaars

Daarnaast zal het niet van de stadsdiensten alleen afhangen. Het droogteverhaal zal coöperatief zijn, er zijn ook veel inspanningen zoals ontharding op privé-terrein en ingrepen om water te besparen nodig. De stad moet hiervoor op zoek naar partners om dit verhaal via verschillende wegen bij de burgers te brengen. ‘Curieuzeneuzen in de Tuin’ is hier een mooi voorbeeld van. Maar ook andere sensibiliserings- en meetcampagnes kunnen hieraan meewerken. Zo zijn Waterland en GMF betrokken bij een aantal wijkbudgetten waar samen met scholen het grondwaterpeil wordt gemonitord en meten we de waterkwaliteit op de Lieve. Met die meetresultaten in de hand kunnen we concrete acties uitvoeren. 

Stad Gent, leid de weg!

Maar de stad moet toch eerst en vooral zelf het goede voorbeeld geven. Want we zien nog altijd te veel realisaties die net het tegenovergestelde doen van wat er nodig is om ons te wapenen tegen droogte. We weten dat ingrijpen op dat soort langzame processen veel tijd en geld en studie vraagt, maar op korte termijn kunnen de meest low-tech en budgetvriendelijke maatregelen al ingang vinden, zoals stuwen plaatsen op beken, of de lozing van regenwater in de Schelde beperken.