Open brief: Strijd voor biodiversiteit en klimaatactie zijn onlosmakelijk verbonden

De biodiversiteit in Vlaanderen staat zwaar onder druk. Door milieuvervuiling, versnippering van onze natuur, pesticidengebruik, verkeer, maar ook in toenemende mate: de klimaatverandering. De Vlaamse regering drijft de strijd op voor biodiversiteit, en dat verdient lof. Op de Dag van de Aarde roepen 15 Vlaamse milieu- en natuurverenigingen de Vlaamse regering op om evenveel daadkracht te tonen als het om klimaatactie gaat.  

De nefaste gevolgen van de klimaatopwarming op onze natuur zijn nu al duidelijk zichtbaar en in de toekomst dreigen we nog veel meer planten- en diersoorten te verliezen. 

Een sprekend voorbeeld is het gentiaanblauwtje, een uniek blauw vlindertje waarvan in Vlaanderen nog nauwelijks tien populaties resten. Ondanks een soortbeschermingsplan sinds 2010 en de goede zorgen van lokale natuurbeschermers blijft de soort afnemen. In die mate dat specialisten zich hardop afvragen of het vlindertje over 20 jaar nog in ons land zal voorkomen. Het is trouwens niet zozeer een stijging van de gemiddelde temperatuur die de soort de das omdoet, maar vooral de toename van weersextremen: de ene keer moet ze een kurkdroge en hete zomer overbruggen, dan weer overstroomt het leefgebied door felle regenval. Afgelopen zomer werden hele lage aantallen geteld in het Noord-Limburgse natuurgebied Hageven, van oudsher een bolwerk voor het gentiaanblauwtje. 

Het is niet het enige en al zeker niet het laatste klimaatslachtoffer in de Vlaamse natuur. De droge zomers van 2019 en 2020 hebben geleid tot een ware crash van de heikikker, een amfibie dat de unieke eigenschap heeft helemaal blauw te kleuren in de paartijd. En ook soorten als de hoogveenglanslibel, de speerwaterjuffer en de kleine veenbes zijn ernstig bedreigd, omdat de laatste hoogveenrelicten in de kempen zwaar onder druk staan. 

Strijd voor biodiversiteit 

De huidige Vlaamse regering zet zich sterker dan de voorbije decennia in voor natuurbehoud. En dat verdient een pluim. Zo werd begin dit jaar aangekondigd dat er een soortbeschermingsplan komt voor de noodlijdende akkervogels. Op vijf jaar tijd (en met 400.000 euro per jaar) moet het plan typische akkervogelsoorten zoals de veldleeuwerik en de ringmus opnieuw ademruimte geven.

Een ander voorbeeldproject is de Blue Deal. 69 lokale projecten, samen goed voor een investering van 26,9 miljoen euro, moeten zorgen voor een fors herstel van natte natuur zoals moerassen, venen en riviervalleien. Het zal Vlaanderen weerbaarder maken tegen droogte en overstromingen, maar ook zorgen voor een versterking van de biodiversiteit. 

Druppels op een heter wordende plaat?

En toch: de strijd voor biodiversiteit heeft op termijn weinig zin als het klimaatbeleid achterop hinkt. Het tempo waaraan soorten gered kunnen worden via soortbeschermingsplannen of landinrichtingsprojecten is nu eenmaal begrensd. De inspanningen zijn meer dan druppels, maar als ze op een alsmaar heter wordende plaat vallen, staan we geen stap verder.

Als het om klimaatbeleid gaat, stelt de Vlaamse regering teleur. Vorig jaar in november – tijdens de internationale klimaattop- kwam de Vlaamse regering met een zwak klimaatplan. Ze stelde voor om slechts 40% broeikasgassen te reduceren tegen 2030, terwijl de Europese Commissie voor België 47% als doelstelling oplegt om op koers te blijven voor klimaatneutraliteit tegen 2050. Buurlanden als Nederland en Duitsland trekken voluit de kaart van scherpere ambities. Reden: nu met de voeten slepen, zal alleen maar leiden tot veel hogere inspanningen later. 

Doelstellingen zijn maar abstracte cijfers, kan je denken. Het zijn de maatregelen die van tel zijn. Maar ook daar wringt het schoentje. De Vlaamse overheid slaagt er niet in om doortastend klimaatbeleid te voeren en de uitstoot naar beneden te halen. 

Nochtans – en dat is het goede nieuws – heeft Vlaanderen de meeste hefbomen zelf in handen. Met de loodzware energiefactuur voor burgers in het achterhoofd, moet ze nu vooral de renovatiegolf op gang trekken, energieheffingen aanpakken en meer inspanningen doen voor de uitbouw van hernieuwbare energie. Het is prioriteit om los te komen van fossiele brandstoffen als gas en olie. Tegelijk moeten wagens met verbrandingsmotoren uitgefaseerd worden, bijvoorbeeld door ze fiscaal minder aantrekkelijk te maken. Tot slot moet Vlaanderen werk maken van een leefbaar landbouwbeleid dat boeren beloont die inspanningen leveren voor natuur, landschap en klimaat. Bij elk van die dossiers heeft Vlaanderen fiscale, financiële en juridische instrumenten in handen om de transitie voor iedereen haalbaar en betaalbaar te maken – en zo zelf het draagvlak te creëren in plaats van enkel op de drempels te wijzen. 

Voor de natuur- en milieubeweging is de strijd voor een betere biodiversiteit en het gevecht tegen de klimaatopwarming één en ondeelbaar. We roepen de Vlaamse regering daarom op om werk te maken van een ambitieus klimaatbeleid om de mooie Vlaamse natuur op langere termijn te beschermen. 

Ondertekend door:

• Gilbert Cant, Erik Rombaut, coördinatoren ABLLO
• Danny Jacobs, algemeen directeur Bond Beter Leefmilieu
• Bert De Somviele, directeur BOS+
• Steven Geirnaert, coördinator Gents Milieufront
• Valerie Del Re, algemeen directeur Greenpeace België
• Robin Van Den Broeck, Lore Bonte, Olivier Mechthold, bondsvoorzitters Jeugdbond voor Natuur en Milieu
• Jan Vandegoor, coördinator Limburgse Milieukoepel
• Frans Verstraeten, directeur Limburgs Landschap
• Davy De Groote, coördinator Milieufront Omer Wattez
• Walter Rycquart, algemeen directeur Natuurpunt
• Stijn Overloop, directeur Velt
• Marcel Antenbrink, directeur Vogelbescherming Vlaanderen
• Kristof Scheldeman, coördinator vzw Durme
• Katty De Wilde, coördinator West-Vlaamse Milieufederatie
• Sofie Luyten, national programs director – deputy ceo WWF