Hé, tegelwip je mee?

Ontharden is hot… en absoluut nodig om het hitte-eilandeffect tegen te gaan! Om de Vlaming met welbekende baksteen in de maag tot actie aan te zetten, wordt in de zomer van 2023 het Vlaams Kampioenschap Tegelwippen georganiseerd.

Het concept is eenvoudig. Steden en gemeenten proberen zo veel mogelijk te ontharden en wie de grootste oppervlakte tegel verruilt voor waterdoorlatende ondergrond wint! Natuurlijk wipt GMF enthousiast mee. Daarom geven we graag inspiratie, zodat ook jij goesting krijgt om je tegels eruit te gooien! We laten daarbij vier specialisten aan het woord.

Anton Christiaens (Breekijzer)
Breekijzer vzw werd in 2021 opgericht als vereniging en kenniscentrum voor ontharding in Vlaanderen en is mede-initiatiefnemer van het VK Tegelwippen.

‘De meeste tegelwippers zijn zeer gelukkig met het resultaat. Het – soms toch zware – werk loont, want je krijgt verkoeling en biodiversiteit in de plaats. Het praktische aspect, zoals afvoeren van steenpuin, is vaak de grootste drempel. Toch is die uitdaging is niet overal even groot. Het kost meestal minder moeite om een grote oprit in Mariakerke te ontharden dan een koertje in de Brugse Poort. Dichter bij het stadscentrum zit er onder de tegels vaak nog andere verharding. Hoe ouder de wijk, hoe moeilijker de ontharding.

Sowieso is tegelwippen een meerwaarde voor iedereen! Heb je geen drilboor in huis, probeer er een te lenen via je buren of via deelsystemen als Peerby. Let bij de aanleg van voor- of geveltuinen goed op waar je leidingen lopen. Bekijk ook of je het steenpuin kan hergebruiken of deels laten liggen. Zo’n puintuin is namelijk een interessante plek voor insecten. Als vogelfanaat eindig ik met een persoonlijke tip. Als je teunisbloem of grote kaardenbol plant, komen gegarandeerd kleurrijke putters je tuin bezoeken.

Nikè Verfaille (Natuurstudio)
Al ruim 30 jaar is Nikè als ecologisch tuinarchitect actief op het vlak van groenontwerp.

‘Mijn belangrijkste tip? Na ontharding hoef je niet heel je bodem te veranderen naar goede zwarte grond. Ontharden betekent dat je de bodem waterdoorlatend maakt, niet dat je per se vruchtbare teelaarde of potgrond – die een stevige CO₂-impact heeft – moet aanvoeren.

Er mag in je ondergrond zeker nog wat steenpuin blijven. Op zo’n arme grond bloeien immers meer bloemen. Hoe schraler de bodem, hoe bloemrijker! De truc is vooral om je plantjes aan te passen. Puin en steenresten bevatten vaak kalk, dus kies voor planten die groeien op droge en kalkrijke grond, zoals kruipende tijm, bergsteenkruid, salvia of de bedwelmende muurbloem.

Bij ontharding loont de kleinste inspanning; beter iets dan niets. Heb je een bescheiden koertje, bekijk dan je looplijnen. Je vindt ongetwijfeld een plek waar je nooit stapt of zit. Als je daar een gat maakt om te planten, wordt jouw tuin meteen wat klimaatrobuuster.

Ben Blancquaert (Tuinranger)
Tuinrangers zijn vrijwilligers, die advies geven over natuurvriendelijke tuinen. De Vlaamse overheid wil zo steden en gemeenten helpen om biodiverser te worden via de tuinen van inwoners.

Als Tuinranger geeft Ben bewust veel praktische tips. ‘Als een tuinontwerp te complex is, wordt het toch nooit uitgevoerd. Maak dus op voorhand voor jezelf een haalbaar plan.

De grootte van een tuin doet er niet toe. In een kleine tuin kan je evenveel biodiversiteit verwezenlijken als in een grote! Kijk daarbij vooral naar de bloeiboog van de planten, zodat je van voorjaar tot najaar kleur in je tuin hebt. En varieer in hoogte, waarbij je muren kan gebruiken voor klimplanten, waarin mussen en merels kunnen schuilen. Kies je voor een bloeiende klimplant, dan zie je vaker vlinders en bijen. In een stedelijke context is een geveltuin een ideale oplossing. Een groene straat zorgt immers voor verkoeling en vangt fijn stof op.

Tot slot wil ik één hardnekkige onwaarheid ontkrachten. Heb je een droge muur, dan maakt een klimplant die niet vochtig. Is je muur goed opgevoegd, maakt een klimplant die niet kapot. Een klimplant berokkent geen schade aan een stabiele muur!

Steffi Boelens (Geveltuinbrigade)
Sinds de start van het project Geveltuinbrigade in 2017 tot de zomer 2023 heeft GMF al 3000 geveltuinen aangelegd in Gent en omstreken.

‘Bij aanleg van een geveltuin kies je best de juiste klimplant in functie van het aantal uren zonne-instraling. Je kan aanvullend de voet van je klimplant met vaste planten beschermen tegen de zon. Eigenlijk raad ik altijd aan om in een plantvak meer dan enkel een klimplant te plaatsen. Probeer voldoende diep te graven – tot aan de losse aarde – zodat je plant goed kan wortelen. Afhankelijk van de soort heb je al dan niet een klimhulp nodig.

Je kan alles zelf doen, maar in Gent helpt de Geveltuinbrigade je graag verder; zelfs met het afvoeren van steenpuin. De regels voor geveltuinen zijn trouwens overal anders. In Gent mag je nu maxi-geveltuinen aanleggen over de hele breedte van je gevel. Er bestaat meldingsplicht achteraf, maar je hebt geen vergunning nodig, als een doorgang van 120 cm vrij blijft op de stoep. Wist je al dat er in Stad Gent (en in vele andere gemeenten) intussen een onthardingspremie bestaat?

Dit artikel werd geschreven door An Van Hemeldonck voor Frontaal (editie zomer 2023), het magazine van Gents MilieuFront. Wil je ook 4x per jaar inspirerende en kritische Frontaal-artikels lezen op papier of digitaal? Word nu lid van GMF en geniet van Frontaal en tal van andere fijne voordelen!