De natuur komt terug: leve de geveltuin

Je wipt een tegel uit of kapt wat beton weg aan je voordeur. Je graaft een put, zet er een plant in, kiept wat potgrond over de wortels, en klaar. Dat is het wonder van het geveltuintje: minimale inspanning, maximaal resultaat. En als die sowieso al geringe inspanning dan nog kan uitbesteed worden aan de geveltuinbrigade: geniaal toch? Toby Lauwerier vindt alvast van wel.

Klimop! En misschien af en toe blauweregen: dat was tot niet eens zo lang geleden waar de meeste mensen vermoedelijk aan dachten bij het woord ‘geveltuin’. Ook ikzelf vroeg mij soms af wie er achter die tot aan de dakgoot door hedera helix overwoekerde gevels woonde. Non-conformistisch was het, zo’n groene gevel in een versteende stad!

Alle begin is moeilijk
Bij wie zich wel aan een geveltuin waagde, werden de mogelijkheden vaak niet optimaal uitgebuit. De klimhulpen waren niet aangepast aan de planten die ze steunden en hingen te dicht of te ver van de gevel. Anderzijds is het niet zo dat wanneer er een klimhulp voorzien wordt, eender welke plant dan maar besluit om te gaan klimmen. Onkruid bestaat niet, maar toch kregen die geveltuinen van de eerste generatie dat onkruidetiket en vormden zo koren op de molen van de tegenstanders. Het moet nauwelijks een tiental jaar geleden zijn dat geveltuinen pas echt in the picture kwamen als efficiënte en relatief eenvoudige manier om van de stad een betere plek te maken. De voordelen van geveltuinen waren nochtans al veel langer bekend. Ze zijn niet alleen mooi om naar te kijken en trakteren op bloemen en geuren, ze slaan ook CO2 op, ze zijn een biotoop voor vogels en insecten, ze vormen een natuurlijke zonnewering, doen het hitte-eilandeffect dalen en zorgen ervoor dat de bodem meer water opneemt. Toch is het pas in 2012 dat ze voor de eerste maal bij naam en toenaam genoemd worden in het Gentse bestuursakkoord, als voorbeeld van kwaliteitsvol groen. Sinds 2014 heb je in Gent geen vergunning meer nodig voor de aanleg van een geveltuintje. In dat jaar kreeg Gent er tientallen geveltuinen bij. Toch aarzelden veel Gentenaars nog.

Eureka!
We richten een geveltuinbrigade op! Dat dachten ze bij Gents Milieufront in 2017. Het plan was om op anderhalf jaar tijd minstens 500 geveltuinen in Gent te realiseren. Dankzij het burgerbudget waren die voor de bewoners helemaal gratis. Ook de jaren daarna bleef dat zo tot zolang de voorraad strekte, want de geveltuinbrigade kon telkens opnieuw rekenen op centen van de stad – via wijk aan zet of planten met buren.
In nauwelijks zes jaar tijd kwamen er 5000 geveltuinen bij in de Gentse straten. Eén geveltuin, daar loop je zo voorbij. Maar 5000 geveltuinen? Die zorgen allemaal samen voor een geweldige metamorfose van onze stad.

Studies tonen aan dat…
Wacht even, ik heb helemaal geen studie nodig om te weten dat een groenere leefomgeving stress doet dalen, immuniteit laat stijgen, ons socialer, zelfverzekerder, productiever en creatiever maakt en desnoods zelfs helpt tegen aambeien. Alhoewel, ikzelf word eigenlijk gewoon blij en goedgezind van al die kleine gelukjes die geveltuintjes zijn, dat is toch ook al heel wat. De natuur komt terug, en dat is fantastisch!
Een vriend van mij drukte nog op een andere manier uit hoe snel hij verknocht raakte aan zijn geveltuintje. Vroeger voelde hij zich thuis op het moment dat hij de voordeur achter zich had dichtgetrokken. Nu is hij al thuis op het moment dat hij nog voor de deur staat en weer eens zijn sleutels niet vindt. Acht Gentse studenten van Artevelde Hogeschool deden eind 2023 een onderzoek naar de duurzaamheid van al die Gentse geveltuinen. Ze wandelden en fietsten naar een vierhonderdtal tuintjes die de afgelopen jaren door de geveltuinbrigadiers aangelegd werden en stelden telkens de eenvoudige vraag: leeft het nog? Het antwoord was in 85 % in de gevallen positief. 70 % van de nog levende geveltuinen waren bovendien goed onderhouden, 30 % mocht volgens de studenten wel eens een knip- of schoffelbeurt krijgen, al was het maar om de geveltuinsceptici ter wille te zijn.

Geveltuin voor gevorderden
Hier en daar duiken groenslingers op hoog boven de Gentse straten – klimplanten die zich vanuit een geveltuintje langs horizontale stalen kabels een weg zwieren richting een tegenoverliggende geveltuin aan de andere kant van de straat. Het zijn geveltuinen voor gevorderden – ze bezorgen me telkens nog een éxtra klein gelukje. Meer van dat!

De toekomst
Voor 2024 zit de agenda van de geveltuinbrigade al goed vol. Er komen honderden geveltuintjes bij, er wordt samengewerkt met scholen en in de Langestraat in Ledeberg komt er een geveltuin van 100 meter lang. En daarna? Kan de geveltuinbrigade blijven rekenen op steun van de stad of betalen Gentenaars in de toekomst uit eigen zak voor hun nieuwe geveltuin? Dat wordt misschien voer voor discussie in de volgende bestuursploeg. Ik hoop alvast dat de geveltuinbrigade nog lang mag blijven bestaan, want het werk is nog lang niet af. Hulde!

Dit artikel werd geschreven door Toby Lauweriervoor Frontaal (editie lente 2024), het magazine van Gents MilieuFront. Wil je ook 4x per jaar inspirerende en kritische Frontaal-artikels lezen op papier of digitaal? Word nu lid van GMF en geniet van Frontaal en tal van andere fijne voordelen!

Foto: Marc Carreel, tekening: