Permacultuur

Een andere manier van leven en voedsel produceren

Voor de meeste mensen is permacultuur een onbekend begrip. Wie er al over gehoord heeft, zal stellen dat het gaat over een natuurlijke manier van voedsel produceren. Sommigen leggen het verband met voedselbossen. Gewoon de natuur z’n gang laten gaan, volgens anderen. Of misschien denk jij aan ‘zelfvoorzienend leven’? Permacultuur is een heel ruim begrip. Een groeiend aantal mensen binnen die beweging vindt dat het zelfs gaat om een visie die ingrijpt op elk facet van je leven.

Recht uit Australië

Permacultuur ontstond in de jaren 70 van de vorige eeuw in de Australische deelstaat Tasmanië als een ontwerpsysteem. De term is afgeleid van het Engelstalige woord permaculture en is de afkorting van ‘permanent (agri)culture’ of permanente (agri)cultuur. De Australische onderzoekers Bill Mollison en David Holmgren hebben deze duurzame manier van leven en produceren bekend gemaakt door een theoretisch kader met basisprincipes uit te werken.

De natuur als systeem is de belangrijkste inspiratiebron. Een natuurlijk systeem bestaat uit verschillende onderdelen en uit een heleboel interacties daartussen. Permacultuur, of het nu betrekking heeft op tuinieren, huisvesting, economische systemen, of wat dan ook, vertrekt daarom altijd vanuit een ontwerp met verschillende onderdelen en interacties daartussen.

In onze maatschappij zijn we dat niet gewend en zoeken we meestal oplossingen voor elk apart probleem. Door de context uit het oog te verliezen, creëren die aparte oplossingen vaak weer nieuwe problemen. We zien dit bijvoorbeeld gebeuren met het gebruikelijke landbouwsysteem: zijn er problemen met een schadelijk insect, dan wordt er enkel chemisch opgetreden tegen die soort.

Ecosystemen ontwerpen

Door een systeem te ontwerpen ga je ook aandacht besteden aan alle interacties. Zo kan je alles als één samenhangend geheel bekijken. De ecologische wetmatigheden die gelden voor een natuurlijk systeem vormen de basis voor het ontwerp van een ‘nieuw’ ecosysteem dat als geheel leidt tot opbrengsten voor de mens, zoals voedsel.

Een volwassen permacultuurtuin is ecologisch evenwichtig en bestaat uit zowel voor de mens eetbare (of rechtstreeks bruikbare) als niet-eetbare biodiversiteit. Daarbij investeer je veel in humusopbouw: de continue opbouw van een gezonde en levende bodem. Dat doe je door het organische stofgehalte ervan op te drijven door gebruik te maken van compost en mulch, het afdekken van de bodem met plantenresten, stro, houtsnippers,…. Hierdoor gaat de bodemvruchtbaarheid exponentieel verbeteren.

Een permatuinier investeert ook in productie die noodzakelijk is voor het in stand houden van een evenwichtig ecosysteem. Een deel van je opbrengst geef je terug aan het ecologische systeem om het evenwicht te behouden. Je laat bijvoorbeeld beetje bladluizen toe om lieveheersbeestjes aan te trekken. Die zijn immers ook nuttig om aaltjes en slakken in toom te houden.

Sommige soorten onkruid laat een permatunier ook staan, omdat die bijvoorbeeld goede. mineraalaccumulatoren zijn. Dat zijn plantensoorten die voedingsstoffen uit de diepere lagen van de bodem halen en daarom uitstekende mulch zijn.

Permatuiniers zijn er zich van bewust dat bestrijdingsmiddelen gelijk is aan dweilen met de kraan open. Dat geldt trouwens ook voor natuurlijke gewasbeschermingsmiddelen uit de handel of zelf gebrouwde aftreksels. Het systeem dreigt dan uit evenwicht te geraken en het duurt weer langer om tot een ecologisch evenwicht te komen.

In een permacultuurtuin zal je combinaties van planten zien. Als je planten door elkaar zet, hebben plaaginsecten het veel moeilijker om zich te verspreiden en zal je ziektes beter in toom kunnen houden. De tuiniers maken vaak gebruik van verschillende begroeiingslagen: wortelgewassen, klimplanten, kruidlaag, struiklaag, lage en hoge bomen. Je vindt er meerjarige planten en uitzaaiende soorten in plaats van alleen maar éénjarige gewassen die je elk jaar opnieuw moet zaaien.

Lokaal

Het sluiten van lokale kringlopen is essentieel. Permacultuur richt zich bijgevolg op productie voor gezinnen en lokale gebieden. Dat is een trendbreuk met de grote transportafstanden en niet-seizoensgebonden consumptie die momenteel gangbaar zijn. Daarom is het ook een manier van leven, die streeft naar verweving met het omringende sociale weefsel. Een optimaal permacultuurproject creëert veerkracht, zowel in het omgevende ecosysteem als in de lokale gemeenschap. Het is dan ook logisch dat permacultuur ook opgevist is door transitiebewegingen in binnen- en buitenland.

Permacultuur in Vlaanderen

In Vlaanderen is permacultuur nog niet erg bekend. Sinds 2014 is er het Vlaamse Permacultuur Netwerk, een losse samenwerking tussen mensen die op één of andere manier actief zijn rond permacultuur. Ze werken onder andere samen rond de website Permacultuur, waar je informatie vindt over permacultuur, de Vlaamse projecten die al bestaan en allerlei gerelateerde activiteiten. Niet ver van Gent bevindt zich Het Voedselbos (Nokere, www.voedselbos.be), dat openstaat voor heel wat activiteiten, vaak gratis. Dichter bij Gent ligt Far Field, een recent opgestart project in Nevele, dat ook regelmatig workshops organiseert. En ook in Gent is er een informele groep die regelmatig bijeenkomt om informatie uit te wisselen en in elkaars tuin te werken (zie: https://www.facebook.com/groups/1407736932785739/).