Vertrekpunt Gent, bestemming Europa, bedenkingen van een Gentse fietser op weg door ons continent

Fervent fietsreiziger Toby Lauwerier fietste de afgelopen jaren tot in de verste uithoeken van Europa. Dat leverde een caleidoscoop aan indrukken op, over de staat van ons continent en zoveel meer. Als reiziger word je geacht met een onbevangen blik naar de wereld te kijken, toch raak je niet los van je eigen referentiekader. Dat hoeft geen probleem te zijn, en al zeker niet als Gent deel uitmaakt van dat referentiekader. Gent is nog zo slecht niet, alleen jammer dat het niet in de bergen ligt!

De agro-industriële, van pesticiden vergeven monocultuurlandschappen in Nedersaksen, de Elzas of de Povlakte, de wild om zich heen slaande en onstopbare urban sprawl van Polen tot Noord-Spanje en van Macedonië tot Zwitserland en het manifeste gebrek aan langetermijnvisie daarbij, de onvoorstelbare hoeveelheid plasticafval en rotzooi langs de wegen in Montenegro en Albanië, de gekmakende verkeersherrie en de surreële hoeveelheid auto’s in grootsteden als Istanbul en Athene, de schreeuwlelijkheid van het massatoerisme aan de kusten van de Middellandse Zee: ik zag het allemaal voorbijkomen op de fiets.

Veel te ontdekken
Maar evengoed genoot ik van adembenemende spektakellandschappen in de Alpen en de Karpaten, van sacrale ingetogenheid op de groene hoogvlaktes in de Jura, volmaakte rust in de Bulgaarse of Zweedse bossen of van de ruigheid van de Baltische kust. Er is zoveel te ontdekken op ons continent.

Fietscultuur
Mijn warmshowers-hosts in Lübeck organiseren de Critical Mass in hun stad, die in Novi Sad in Servië zijn een fietskoerierbedrijfje begonnen. Mijn hosts in Graz in Oostenrijk nodigen mij uit om een stukje mee te fietsen met hun informele gravelfietsclub en in Milaan, Lyon, Rostock en Vilnius vergezellen mijn hosts mij ’s ochtends voor de eerste kilometers van de dag, mijn route ligt toch min of meer op de weg naar hun werk – met vintage fiets, cargobike of fixie. In tal van Europese steden wint de fiets terrein en ontstaat er langzaam maar zeker iets van een fietscultuur.

Gedeelde zorgen
Het voelt goed om overal in Europa mensen tegen te komen die dezelfde interesses, maar ook bezorgdheden delen. Ze proberen zo goed en kwaad als het kan wat milieubewust te leven,  gebruiken ecologisch afwasmiddel en zijn lid van het Praagse Milieufront, het Letse Natuurpunt of de Beierse JNM.
Ik voel mij net zo goed welkom bij het gezin van een Normandische slateler, die voor dag en dauw moet opstaan om op 70 hectare akkerland buiten de stad een leger seizoensarbeiders aan te sturen. Ook hij maakt zich zorgen over de droogte en de verschraling van de bodem, maar anderzijds ziet hij geen uitweg uit het industriële landbouwmodel waar hij een klein radertje in is, en ik kan hem eerlijk gezegd geen ongelijk geven. Zijn honderdduizenden slakroppen komen terecht in Lidl-warenhuizen in heel Frankrijk.

Back to the future
Twintig jaar geleden maakte ik tijdens een bouwkamp vrienden voor het leven in een Roemeense provinciestad. Ze waren nog nooit in het buitenland geweest en hun ouders reden met een aftandse Dacia. Anderzijds was het de periode, vijftien jaar na de val van het communisme, dat de vrije markt eindelijk volwassen begon te worden in Oost-Europa.
In 2023 heeft één van die vrienden van toen een goedbetaalde job bij een Amerikaanse vleesmultinational en ben ik bij hem te gast in één van de vele nieuwe hoofdstedelijke buitenwijken. Een andere vriend heeft een eigen marketingbureau en beheert een facebookpagina die ijvert voor de versnelde aanleg van een nieuwe autostrade – want met de trein het land doorreizen gaat veel te traag.
De welvaartsprong die mijn Roemeense vrienden maakten van tiener naar dertiger is er één die West-Europa enkele generaties geleden maakte. Maar met de welvaart komen ook de welvaartsproblemen. De auto’s staan vier rijen dik geparkeerd in Boekarest, bij de ontwikkeling van de nieuwe voorsteden wordt nauwelijks groen voorzien en zelfs geen fatsoenlijke riolering – een kroniek van een aangekondigde klimaatramp is het.

Home sweet home
Al fietsend breek ik uit mijn groene Gentse bubbel, bekijk ik Gent letterlijk even vanop afstand en maak ik de staat op van ons continent – de toestand gaat van paradijselijk naar hopeloos en alles daartussenin.
Gent ligt niet in de bergen, maar toch is er veel waar ik als Gentenaar blij om kan zijn: de pracht van onze binnenstad, de fietscultuur en dito infrastructuur en het terugdringen van Koning Auto, de vergroening van straten, pleinen én gevels, de inspanningen die gedaan worden om onze CO2-uitstoot naar beneden te halen en om de stad te wapenen tegen de klimaatontwrichting. Daar kunnen veel andere steden in Europa zeker iets van leren. Wanneer gaat de geveltuinbrigade internationaal?

Alles kan beter: het ergerlijke zwerfvuilprobleem lijkt zeker in veel West-Europese steden minder hardnekkig dan in Gent. Misschien moet Gent nog maar eens een kijkje gaan nemen hoe die steden dat probleem te lijf gaan. Spoiler alert: het is onder andere iets met statiegeld en zo!

Dit artikel werd geschreven door Toby Lauwerier voor Frontaal (editie winter 2023), het magazine van Gents MilieuFront. Wil je ook 4x per jaar inspirerende en kritische Frontaal-artikels lezen op papier of digitaal? Word nu lid van GMF en geniet van Frontaal en tal van andere fijne voordelen!

Foto’s: Toby Lauwerier