Een munt met een lokaal verhaal

Geld doet de wereld draaien. Elk product heeft z’n prijskaartje en elke inspanning wordt volgens de euro gevalideerd.  Maar wat met mensen die in de bres springen voor buren, de tuin van een instelling onderhouden of helpen met een repair café? Hoeft dat allemaal gratis te gebeuren? Neen, daarvoor kan je een gemeenschapsmunt in het leven roepen. Ik sprak met Silke De Schoenmaker van Muntuit vzw, een Gentse organisatie die de gemeenschapsmunt promoot, over deze alternatieve “betaalwijze”.

‘Om het concept van de gemeenschapsmunt uit te leggen, moet je jezelf de vraag stellen; ‘Wat is geld?’ Geld is een soort afspraak binnen een bepaalde gemeenschap om iets te gebruiken als betaal- of ruilmiddel. De gemeenschapsmunt is dat ook.’ ‘Het doel van het huidig monetaire systeem is om producten of diensten naar waarde te schatten, maar veel persoonlijke acties vallen hierbij uit de boot. Denk maar aan vrijwilligerswerk, burenzorg, zorg dragen voor de buurt … De gemeenschapsmunt tracht hier wel waarde aan toe te kennen.’

Hoe bepaal je dan de waarde van zo’n munt?
‘Dat hangt van het project af. Zo heb je in Antwerpen-Berchem de wijkmunt ‘Buren’ waarmee men vrijwillige acties voor buren wil bekrachtigen. De waarde wordt bepaald door een tijdbank: één uur komt neer op één Buur. Met die verdiende Buur kan je zelf beroep doen op iemand of kan je bijvoorbeeld gaan eten in een sociaal restaurant.’

Wat is de meerwaarde ten opzichte van de euro voor je wijk of gemeente?
‘De meerwaarde zit in je lokale gemeenschap die effectief beter wordt van zo’n munt door mensen te verbinden en vereenzaming tegen te gaan. De bedoeling is ook dat de munt blijft circuleren in de wijk of gemeente doordat het verdiende “geld”opnieuw gespendeerd wordt bij lokale handelaars. Dit in tegenstelling tot de euro die je op bol.com spendeert en vervolgens aan de andere kant van de wereld in iemands zakken terechtkomt.’

Kan een gemeenschapsmunt ook ecologische doelstellingen hebben?
‘Zeker! In Sint-Niklaas kan je ‘Sengzen’ verdienen door regenwater op te vangen. Je krijgt er ook een premie uitgedrukt in Sengzen om een geveltuin aan te leggen of een groendak te installeren.’

Dus een gemeenschapsmunt kan ook op stedelijk niveau bestaan?
‘Ja hoor, in Amsterdam heb je bijvoorbeeld ‘Makkie’. Deze ontstond in de Indische buurt van  Oost-Amsterdam met het doel om buren klusjes te laten doen voor elkaar. Nu zijn ze 10 jaar verder en is de Makkie een gekend betaalmiddel geworden in de hele stad waarbij veel lokale handelaars aangesloten zijn.’

‘In Engeland en Wales bestaat ‘Tempo Time Credits’. Deze munt werkt op basis van een tijdbank en wordt gespendeerd op bovenlokaal niveau, bijvoorbeeld; Simon verdient credits door zwemles te geven in Brighton waarmee hij in Londen naar een museum gaat. Dit webplatform telt ondertussen 68.000 gebruikers en 750 omruilpartners over heel de UK.’

En wat met Gent?
‘Sinds 2016 bestaan de ‘Pluimen’ in Ledeberg, maar die zijn vandaag niet meer actief. Een bekender project is dat van de ‘Torekes’. Deze munt bestond 10 jaar lang in de wijk Rabot-Blaisantvest en was een initiatief van Saamo in opdracht van stad Gent. Wijkbewoners die zich inzetten voor buren, de buurt of milieuzorg konden Torekes verdienen en vervolgens spenderen bij lokale handelaars, in het sociaal restaurant, om een moestuin te huren bij ‘t Boerenhof … Opgeteld komt het vrijwilligerswerk gepresteerd binnen ‘Torekes’ uit op zo’n 10.000 vrijwillig gewerkte uren. Dit kan je vergelijken met een kleine 6 voltijdse equivalenten per jaar. Een ongelofelijk cijfer toch!’ ‘Hoewel het project met Saamo nu afgerond is, beloofde stad Gent hier zelf mee verder te gaan. Al is het nog onduidelijk wat ze nu net van plan zijn.’ (zie kader)

Wat is het ultieme doel van Muntuit?
‘Momenteel heb je een monocultuur in het monetair ecosysteem, de euro of dollar is overheersend. Als maatstaf voor succes hanteren we het Bruto Nationaal Product wat de som is van geproduceerde goederen en diensten binnen de landsgrenzen. Maar tegelijkertijd lijden we grote verliezen die niet meegenomen worden in dit cijfer, zoals het verlies aan diversiteit of milieuvervuiling. Bij Muntuit hanteren we liever het Bruto Lokaal Geluk om zo meer naar een maatschappij te gaan die duurzaam is en waarin iedereen kan participeren. De gemeenschapsmunt is daar een belangrijk middel toe.’

Komt er een Gentse munt?
Hoewel het huidig bestuursakkoord (2019-2024) stelt dat het stadsbestuur de komst van een Gentse stadsmunt zou onderzoeken, is dit eind 2022 nog niet gebeurd. Deze munt zou als betaalmiddel gebruikt kunnen worden door burgers, lokale handelaars en de lokale overheid. ‘Het kabinet van Schepen van economie Sofie Bracke legt uit waarom een Gentse munt op de lange baan geschoven is; ‘Na de coronajaren, de energiecrisis en de twee daarmee gepaard gaande besparingsrondes zijn er in alle beleidsdomeinen doelstellingen moeten sneuvelen. Het onderzoek naar een dergelijke munt was jammer genoeg één van die doelstellingen.’

Dit artikel werd geschreven door Binte Claes voor Frontaal (editie winter 2022), het magazine van Gents MilieuFront. Wil je ook 4x per jaar inspirerende en kritische Frontaal-artikels lezen op papier of digitaal? Word nu lid van GMF en geniet van Frontaal en tal van andere fijne voordelen!

Foto’s: Pexels Anna Shvets (handen – plantjes) – Pexels cottonbro studio (geld)