To statiegeld or not to statiegeld?

We zien soms het bos door de bomen niet, in de statiegelddiscussie. Heeft het wel zin, om dat in te voeren? En wat is de link met zwerfvuil? Hoe verhoudt GMF zich hiertoe? En welk nut heeft het bermen te blijven ‘mooi’maken, als de wegwerpindustrie blijft groeien? 

Statiegeld in België: hoe zit dat eigenlijk?
In Brussel en Wallonië staat statiegeld letterlijk beschreven in het regeerakkoord, in Vlaanderen wordt het vaak vernoemd maar wordt er weinig actie ondernomen. Het ambitieuze Verpakkingsplan van Joke Schauvliege zou nog efficiënter dan statiegeld moeten zijn, want daarbij wordt aan meer dan enkel blikjes en flesjes gedacht. De uitbreiding van de inhoud van onze blauwe zak hebben we bijvoorbeeld aan dit plan te danken. Het vertrekt van zes uitgangspunten die zich vooral richten op verpakkingen vermijden of milieuvriendelijker maken. De verantwoordelijkheid ligt dus vooral bij de producenten en hun creativiteit. Het is wachten op de uitkomst van het Verpakkingsplan 2.0 tot eind 2023 (!) vooraleer men in Vlaanderen ook maar durft te denken aan de invoering van statiegeld. Uit loyaliteit wil men niet van de beslissing van de vorige regering afwijken. Als de doelstellingen uit het Verpakkingsplan in 2023 niet gerealiseerd zijn, zal de Vlaamse regering de sector ‘vragen om een statiegeldsysteem te organiseren of een veralgemeend beloningssyteem in te voeren’. Volgens de woorden van Schauvliege “de vervuiler betaalt”.

Weerstand
Momenteel hebben in Europa al meer dan 115 miljoen mensen toegang tot een goed functionerend statiegeldsysteem. Vanwaar die zware weerstand bji ons? De kosten voor invoering en handhaving van het systeem wegen niet op tegen de economische en maatschappelijke baten. De blauwdruk van het systeem ligt er. Een centrale beheersverantwoordelijke zoals Fost Plus kan het systeem en de verdeling van de statiegelden coördineren. Zo rest er voor de overheid enkel de wettelijke afspraken, de doelstellingen  concretiseren en de controle op het naleven hiervan uitvoeren.

De grootste weerstand blijkt echter bij de supermarkten te liggen. Zij zien zichzelf als ‘de dupe’ in dit verhaal. Bij hen ligt de uitdaging om ruimte en geld vrij te maken voor de inzamelpunten en investeringen in statiegeldmachines en extra personeelskosten. Maar voor elk probleem dient zich een oplossing aan: de verantwoordelijkheid voor de aankoop van de machines kan opnieuw bij Fost Plus liggen met groepsaankopen of leasing. Voor supermarkten in de stad, die als centraal gelegen inzamelpunten kunnen dienen, liggen de prijzen voor handelsruimte hoger. Dit zorgt er onder andere voor dat ze niet op de invoering zitten te wachten, maar eerder duidelijke weerstand bieden. Met de campagne ‘De Blauwe Zaak’ in 2018 maakten de retailfederaties Comeos en Buurtsuper al een duidelijk statement tegen het statiegeld op plastic flessen en blikjes.

Waarom je net als wij pro statiegeld zou moeten zijn.
Wist je dat statiegeld reeds in 39 landen en regio’s zorgde voor een daling van zwerfvuil tot 40 procent? Dat staat gelijk aan 56,7 miljoen euro minder opruimkosten op jaarbasis. Na de invoering van statiegeld in landen als Zweden en Duitsland bedragen de recyclagecijfers van PET-flessen en blikjes meer dan 90 procent. Deze vanzelfsprekende oplossing zorgt ervoor dat mensen geen extra inspanning moeten leveren om juiste keuzes te maken. Bij sensibiliseringsacties rond zwerfvuil worden mensen vooral aangespoord om het ‘goede’ te doen en verwachten we als resultaat een gedragswijziging. Met het financiële aspect wordt dit de nieuwe norm verweven in het systeem. De opruiming van zwerfvuil is in feite een subsidie van de overheid aan bepaalde mensen en bedrijven om te blijven vervuilen. De bedrijven ontlopen met succes hun verantwoordelijkheid en schuiven die af op gemeenten en burgers. De verantwoordelijkheid wordt hier onterecht opnieuw bij het individu gelegd met o.a. opruimacties en campagnes. Dit is dweilen met de kraan open. Via een statiegeldsysteem moeten producenten meer bijdragen dan vandaag het geval is.

System change
Net als 1074 Belgische en Nederlandse organisaties, verenigingen, lokale overheden en bedrijven heeft Gents Milieufront zich aangesloten bij de Statiegeldalliantie. Deze club wil na het succes van statiegeld op plastic flessen in Nederland de regeringen van de Belgische gewesten ook aanzetten tot de invoering van statiegeld. De Statiegeldalliantie blijft ondertussen ook op Nederlandse grond strijden voor de vergoeding op blikjes.  Samen met de achterban van de Statiegeldalliantie blijven wij pleiten voor een system change. Zowel in de manier waarop we kijken naar zwerfvuil als in de aanpak. Van het individueel schuldmodel terug naar de rechtmatige eigenaar van de problematiek. Daarnaast willen we het model van ‘wegwerp’ achterhalen. Alles dat na gebruik niets meer waard is herevalueren. Zoals de peuk na het roken, of de plastic verpakking zodra de koekjes op zijn. Durf kritischer te denken over de wegwerpindustrie. Waarom halen mensen continu nieuwe dingen in huis? Omdat de afzetmarkt ons overtuigt steeds weg te gooien. Hier zitten meerdere tactieken achter: dingen ‘uit de mode’ laten gaan, overspoelen met advertenties, geen onderhoud meer aanbieden voor producten zodat ze sneller onbruikbaar worden of simpelweg door iets te maken met een korte levensduur. Die bedoeling is er dus ook met het aanbod van drank en voedsel in niet-recycleerbare verpakking. Dit vraagt om een beleidsmatige aanpak.

YES WE CAN!

De laatste 4 jaar beslisten 10 Europese landen tot invoering van statiegeld. Natuurlijk kunnen we dat in België ook! Statiegeld op plastic flessen en blikjes, Yes We Can!

Statiegeld op blikjes zorgt voor minder zwerfvuil (langs onze rivieren en op het strand)! Ook Gents MilieuFront roept daarom de gewestelijke en federale beleidsmakers van harte op om snel een besluit te nemen voor statiegeld op blikjes en plastic flessen.

Statiegeld? Yes We Can!

1 juli 2021: Statiegeldalliantie roept Belgische regeringen op Nederlands statiegeld te volgen

Op 1 juli startte in Nederland het statiegeld op kleine plastic flesjes. In Antwerpen vroegen CD&V-voorzitter Joachim Coens, het Algemeen Boerensyndicaat ABS, Groen-voorzitster Meyrem Almaci, manager Tom Domen van het bedrijf Ecover, de Brusselse kajakkers van Canal it Up, de vrouwenorganisatie Ferm, Bond Beter Leefmilieu en Régine Florent dat de Vlaamse, Brusselse en Waalse regeringen het voorbeeld van Nederland zouden volgen. Gents MilieuFront was ook aanwezig als lid van de statiegeldalliantie om deze vraag mee te ondertekenen.

Artikels & Blogposts

* ’t Was proper: herbruikbare bekers tijdens de Gentse Feesten – In 1997 pleitte GMF reeds voor herbruikbare bekers, in 2018 zagen we de eerste echte herbruikbare bekers op de Gentse Feesten! 

* 2017 Back to Sender: De GMF kerstman brengt Coca Cola een verrassing! GMF en Recycling Netwerk Benelux vragen Coca Cola om achterkamerverzet tegen de invoering van statiegeld te staken en zich positief uit te spreken over statiegeld. 

* 2018: GMF voert eerste actie om herbruikbare bekers te vragen op zesdaagse. 

* 2019: GMF voert terug actie voor herbruikbare bekers op zesdaagse. Het blijkt een eindeloze piste te zijn!

Interessante externe links:

* De Statiegeldalliantie

* Recycling Netwerk Benelux

* Artikel uit de Correspondent: “Briljant bedacht: hoe de plasticindustrie het idee verkoopt dat de burger z’n ‘eigen’ plastic op moet ruimen’. 

* Opinie Mieke Schauvlieghe in Knack, 25.01.2021. “Vlaanderen, een eiland van zwerfvuil?”

* Nederland kiest voor statiegeld op blik, waar wacht Vlaanderen nog op?, BBLV, 05.02.2021.

* Aritkel uit de Tijd, 07.07.2021., Deens statiegeld: onuitstaanbaar efficiënt.