De levenscyclusanalyse (LCA) – waarom duurzaam leven zo uitdagend is

Als milieubewuste mensen worden we ongemakkelijk van in plastic verpakt voedsel, eten we vegetarisch en doen over het algemeen ons best om ‘groene’ keuzes te maken. Dit artikel is echter een uitnodiging om nog wat meer stil te staan bij de impact die we toch nog steeds hebben.

We staan aan de start van het decennium en weten intussen beter dan ooit dat we de draagkracht van onze geliefde planeet onherroepelijk aan het voorbijstreven zijn. Als iedereen zou leven als de gemiddelde Vlaming zouden er feitelijk bijna 4 aardes nodig zijn. Sinds we dit inzicht verkregen, zijn we gelukkig met een groeiende groep mensen die trachten meer ethische keuzes te maken, zoals overschakelen naar een vegetarisch dieet, kiezen voor herbruikbaar, plastic vermijden enzovoort. Dat is allemaal zeer goed en het is van cruciaal belang dat we allen ons steentje blijven bijdragen. Want ja, vele kleintjes samen maken wel degelijk een verschil. Bovendien is het ook met onze consumptiekeuzes dat we een signaal geven; volgens de logica van de economie zou een dalende vraag op termijn ook moeten leiden tot een dalend aanbod.

De impact van onze dagelijkse keuzes
Het besef dat al onze dagelijkse keuzes een sociale en ecologische impact hebben (positief of negatief) is confronterend. Alles wat wij aankopen of gebruiken heeft reeds een milieubelastende geschiedenis achter de rug nog voor het in onze handen kwam. Deze impact is vaak vele malen groter dan ons gebruik zelf. Ons bewustzijn hieromtrent groeit, maar lijkt ook onbewuste voorkeuren en limieten te kennen. Zo. kiezen we bijvoorbeeld om minder vlees te eten wegens de gekende uitwerking op milieu en klimaat, maar staan we ook stil bij de impact van de producten die we kiezen als alternatief? Veel vlees- en melkvervangers zijn gemaakt van soja of noten. Allemaal lekker en gezond, maar weten we vanwaar deze producten afkomstig zijn? Onder welke omstandigheden deze worden geteeld? En hoe ze naar hier vervoerd worden? Eens we ook hiermee rekening houden, wordt al gauw duidelijk dat niet alle alternatieven evenwaardig zijn.

Het (on)volledige plaatje
Om werkelijk te verduurzamen moeten we ver genoeg durven te kijken. Because there’s always more to it than meets the eye. Daarom kunnen we iedere keuze die we maken qua voeding, kleding, verpakking, transport enzovoort bewust evalueren. Net die dingen waarvan wij geloven dat ze betere alternatieven bieden voor milieubelastende aspecten van onze samenleving met een kritisch oog durven te bekijken, vraagt moed. Alles komt met een groter verhaal. Het is dus belangrijk niet enkel de vergelijking te maken met het geviseerde probleem, maar ook de alternatieven zelf te evalueren. Zijn de oplossingen die we kiezen wel zo gunstig als we veronderstellen? Wanneer alle aspecten mee in beschouwing worden genomen komen we soms voor verrassingen te staan.

En dat is niet zo verbazend. Duurzaamheid is immers onbeschrijflijk complex. Er zijn zoveel verschillende aspecten die moeten worden gevalideerd en tegenover elkaar worden afgewogen. Volgens de definitie is een product slechts duurzaam wanneer het zowel op milieu, sociaal en economisch vlak waarde toedraagt over z’n hele levenscyclus. Wij zijn echter als producent en consument geneigd om slechts naar een deel hiervan te kijken. We hebben bijvoorbeeld het idee dat plastic verpakking slecht is omwille van het afval, maar staan we er bij stil dat het ook voedselverspilling voorkomt? Volgens Milieu Centraal staat de verpakking van voeding in voor slechts 10% van de milieu-impact (en bij vlees zelfs minder). Als het de houdbaarheid verlengt, is verpakking soms ecologisch gezien beter dan geen verpakking en meer voedselverspilling. Daarmee gaat immers alle input (water, energie, grondstoffen, transport..) gewoon verloren.

Levenscyclusanalyses (LCA) maken
De bedoeling van een LCA is informatie vergaren over milieueffecten, rekening houdend met alle activiteiten gedurende de hele levenscyclus van een product, van de grondstoffen ontginning tot recyclage of afbraak. Deze methode wordt gebruikt door bedrijven (althans, dat zou moeten), maar ook wij als consument kunnen vanuit deze visie betere keuzes maken. Dat is inderdaad een uitdaging, alleen al omdat het analyseren van de levenscyclus van een product een hele studie vereist. Daarnaast zullen de uitkomsten ook niet altijd even wenselijk zijn.

Maar de LCA-visie biedt ons ook net kracht tot verandering. Het kan ons helpen om onze verantwoordelijkheid in de Westerse geïndustrialiseerde wereld op te nemen. Om werkelijk te kunnen streven naar de betere wereld waarin we geloven is het belangrijk de ware inhoud en impact van onze keuzes te kennen. Over alles wat we zelf niet in de hand hebben, kunnen we ons alleen maar zo goed mogelijk informeren. Op die manier stellen we onszelf in staat om keuzes te maken van wat we wel en niet willen ondersteunen.

(Foto’s: Thijs Michiels/Cottonbro/Pexels)

Dit artikel werd geschreven door Jasmien Pieters voor Frontaal (editie lente 2020), het magazine van Gents MilieuFront. Wil je ook 4x per jaar inspirerende en kritische Frontaal-artikels lezen op papier of digitaal? Word nu lid van GMF en geniet van Frontaal en tal van andere fijne voordelen!