Gentse buurtbars herbergen participatieve vernieuwing

Gentse buurtbars herbergen participatieve vernieuwing

Een lekkere buurtmaaltijd bij Uco-été, je fiets herstellen in de Broederij of de (dans)beentjes strekken in De Herberg? Of toch eerder een schrijfcursus of yogasessie volgen bij Cabane Banane, co-worken in De Pastory en ineens langs de materialenbank passeren? In Gent kan het allemaal. Het aanbod komt van lokale initiatieven, opgestart en vormgegeven door de buurtbewoners. Zeer leuk, maar waar is de link met een milieuvereniging als GMF? Dat leggen we in dit artikel met veel plezier uit.

Samenhorigheidspolitiek
Naast politiek en bedrijfsleven eisen ook burgers meer en meer een eigen plek op. Ze verenigen zich in coöperatieven en commons, en tegenwoordig ook in buurtontmoetingsplekken (BOP’s) zoals de Broederij, Cabane Banane, de Buren van de Abdij, Uco-été, de Pastory. Een BOP is geen buurtcentrum noch een café, maar verenigt elementen van beide in zich. BOP’s zijn innovatieve broedplaatsen voor een lokale samenhorigheidspolitiek. 

De Britse zoöloog en schrijver George Monbiot, bekend voor zijn ecologisch en politiek activisme, zoekt en vindt in ons vermogen tot altruïsme en sociale aard een fundering voor een nieuw verhaal – een antwoord op de uitwassen van het dominante neoliberalisme. Een politiek en economie die de ecologische grenzen respecteren zijn niet te realiseren zonder een nieuw sociaal fundament. Het verlangen naar samenhorigheid en gemeenschappelijk welzijn vereist dat we lokaal en klein beginnen met het (her)opbouwen van solidariteitsnetwerken. Daarin oefenen we de opname van verantwoordelijkheid en de zorg voor dat wat we delen.

Sloop die muren om ons heen
Ontmoeten en verbinden is in de kern wat iedereen nastreeft, maar wat wordt daarmee bedoeld? Leven we niet allemaal in een veilige koker van gelijkgestemden? Door het lokale weefsel de nodige zuurstof en voeding te geven ontstaan er andere verbindingen, en potentieel vruchtbare raakvlakken. De kokers worden poreus, deuren gaan open, muren verdwijnen. Soms letterlijk, zoals bij de Broederij, waar de muur met Emmaus een poortje kreeg en de contacten met de dovengemeenschap intenser werden. Met passende activiteiten op een centrale ontmoetingsplek vullen de Buren van de Abdij nieuwe verbindingen in, met speciale aandacht voor culturele verrijking, sociale cohesie, duurzaamheid en historisch inzicht. De Pastory is dan weer een vrije ruimte waar een buurt zich mag vinden en met de aanwezige creativiteit zichzelf kan heruitvinden.

Dansen met de stad
BOP’s vinden onderdak in leegstaande pastorieën, tuinen, oude winkelpanden of zelfs een abdij. Telkens nam een kleine groep lokale bewoners het initiatief om een leegstaand pand tot een BOP om te toveren. Is er een draagvlak, dan klopt die trekkersgroep aan bij een of andere stadsdienst. Steun en subsidies van de stad zijn vaak bepalend voor de slaagkansen van een project. Gelukkig is het politieke klimaat in Gent momenteel gunstig voor participatieve burgerinitiatieven, waarbij lokale bewoners stakeholder zijn. Het resulteert zo in een passend samenwerkingsverband en een beheersovereenkomst op maat.

Zit je met een ei? Broed het uit!
Een BOP is zoveel meer dan een tof en goedkoop café. De ‘herbergfunctie’ is een leuk en nuttig middel, maar geen doel op zich. Naast elkaar ontmoeten tussen buurtmaaltijd en pint heeft elk centrum ook een podiumfunctie: elke buurtbewoner kan hier niet alleen zijn ei (vaardigheid, passie, thema) kwijt; het centrum kan gebruikt worden om het uit te broeden en te tonen aan de buurt.Ten slotte zorgen de bezige bijtjes van de BOP’s vaak voor interessante kruisbestuivingen met andere organisaties, of zetten ze zelf nieuwe projecten op poten.

BOP en ecologie
Dat BOP’s niet alleen de ecologie van de buurt maar ook de buurtecologie stimuleren wordt aangetoond met een willekeurige greep uit hun activiteiten: meubels maken met recuperatiemateriaal, bijenkasten plaatsen, moestuinieren, koken met overschotten, eco-infoavonden, een materialenbank uitbaten, repair cafés en -cursussen, een boerenmarkt, korteketenaankopen, samenwerken met de fietskeuken, de oprichting van EnerGent etc.

Goed rapport
De BOP-formule slaat aan. De vrijwilligers doen hun best om fysieke, financiële en culturele drempels zo laag mogelijk te houden. De diversiteit aan leeftijdsgroepen, achtergronden en culturen die BOP’s bereiken is indrukwekkend en hoopgevend. Het is de vrucht van veel netwerken met andere betrokken organisaties. Vrijwillige inzet brengt een dynamiek teweeg, voelbaar in de hele buurt. Mensen begroeten elkaar terug op straat en spreken elkaar aan. Het samenhorigheidsgevoel wakkert door alle participatie en actief burgerschap flink aan. De uitdaging is om de populariteit van de BOP’s in evenwicht te brengen met de draagkracht van de actieve vrijwilligers. De haast tastbare zorg voor elkaar belooft alvast een mooie toekomst.

Ons sociale mandje: halfvol of halfleeg?
De BOP’s zijn broedplaatsen van sociale veerkracht en samenhorigheid: zorg dragen voor elkaar en verantwoordelijkheid opnemen voor wat we samen delen. Net die factoren hebben we nodig om de ecologische uitdagingen aan te gaan. BOP’s lossen niet alle problemen op of redden de wereld niet, toch kunnen we onze eieren in talloze verschillende mandjes leggen en zo talloze stapjes zetten in de juiste richting. En als het allemaal even te veel wordt, dan drink je er gewoon samen een pint op in je favoriete BOP. Schol!

Dit artikel werd geschreven door Nico Cuypers voor ons tijdschrift Frontaal – Lente 2019
Wil je ook graag ons tijdschrift ontvangen? Maak je dan nu lid voor €5/jaar!