Inspiratie uit Totnes, de eerste transition town

Een Transition Town of transitiestad is een gemeenschap die zich voorbereidt op een leven zonder fossiele brandstoffen. Het sleutelwoord hier is gemeenschap, want de focus van de transitiebeweging ligt vooral op veerkrachtige en zo mogelijk zelfvoorzienende lokale gemeenschappen. Totnes, een oud marktstadje in Zuid-Devon in Engeland, is de bakermat van deze beweging sinds 2007. GMF ging op ontdekking.

Totnes: Gent in het klein?
Wanneer je een wandeling maakt door High Street, heb je even de indruk dat alle transitie-initiatieven van Gent zich daar bevinden. Er is de verpakkingsloze winkel, de boerderijwinkel in de stad, cafetaria Seeds (aka het Lekker GEC), en een hele resem organic, fair trade en eco shops. In één van de twee onafhankelijke boekhandelaren hangt onder de kassa een handleiding voor natuurlijke schoonmaakmiddelen. In het midden van de High Street houdt de lokale deelgroep een stand open. De enige grote supermarkt hier ligt buiten het centrum, en mijn hosts zijn meer fan van The Happy Apple, een onafhankelijke kruidenier, waar je werkelijk alles kan vinden. Biologisch, uiteraard.

Het Dartington-effect
De High Street van Totnes bruist van de lokale economie, iets wat in vele dorpen al lang verleden tijd is. Dit komt volgens een aantal locals vooral door het Dartington-effect. Rond 1920 werd op Dartington, een landgoed in de buurt, een alternatief educatief project gestart. Dit zorgde voor een intellectuele, en ook wel wat elitaire, bovenstroom in Totnes. Later werd ook Schumacher College gesticht, met socio-ecologische opleidingen en zo werd Totnes, een dorp van 8000 inwoners, bijna een alternatieve universiteitsstad, met ook veel buitenlandse studenten. Het resultaat: werkgelegenheid en een broeinest voor alternatieve ideeën.

Te mooi om waar te zijn?
Er is ook wel een keerzijde aan het groene verhaal. Zo wordt wonen in Totnes steeds duurder, omdat heel wat hippe (en kapitaalkrachtige) Londenaars naar hier trekken om mee te surfen. En hoe inclusief de transitie ook wil zijn, ook hier is het vooral een verhaal van de middenklasse. Toen een aantal jaar geleden de keten Costa Coffee een filiaal wou openen, was er een echte tweedeling in het dorp. Heel wat inwoners waren best wel fan, want dat was ten minste betaalbare koffie, in tegenstelling tot de koffie in 1 van de tientallen coffee shops die er nu zijn, zoals de Hairy Barista. Op High Street word je ook bijna omvergereden door de auto’s. Ooit was er een heuse knip in het midden van de straat, maar na veel protest van de handelaars is die weer weggehaald. Ik bots in de pub van de microbrewery op een medewerker van de beweging en vraag haar naar dat verkeer in High Street, en ze antwoordt kort: ‘mobiliteit, aan dat thema durven we niet meer raken’. Veel van die handelaars leven ook van toerisme. Consumptie-economie dus, van veel hippe prullaria met een vleugje greenwashing en esoterie erbij. Het toppunt hiervan is misschien wel de winkel Not made in China. Het lijkt het ultieme voorbeeld van een winkel uit de transitiebeweging, maar een local vertelt me achteraf dat het waarschijnlijk de minst duurzame winkel op de straat is.

Hoe geraak je er?
Een bezoek aan het dorp is in elk geval heel leerrijk, en ook wel inspirerend. De transitiebeweging is nu een goede tien jaar oud. Ondanks het laagje greenwashing verricht de beweging hier ook zeer sterk werk, zoals het aanbieden van energiescans voor bedrijven en woningen. Tijd om nog verder structureel in het dorp ingebed te raken. Voor wie het graag zelf ontdekt, Totnes ligt op 6 uur treinen uit Brussel, met een overstap in Londen.

Auteur Elina Bennetsen
Foto’s Elina Bennetsen