Peukenmonitoring najaar 2021: beleidsaanbevelingen

In het najaar van 2021 startte Gents MilieuFront een peukenmonitoringsproject in opdracht van Stad Gent. Niet minder dan 39 vrijwilligers ruimden en telden peuken op 52 locaties. In totaal raapten de vrijwilligers 6580 peuken gedurende de campagne. 

Onze data-analyse en conclusies vind je in dit eindrapport.

Inventariseer hotspots en ga er gericht mee aan de slag
Eén derde van de peuken vinden we op 5 (van de 51) plaatsen. Om als stad zoveel mogelijk impact te hebben op het aantal peuken dat op de grond komt lijkt het ons zinvol om gericht te werken op plekken waar heel veel peuken komen. Dit onderzoek toont al aan in welke richting verder moet gezocht worden. 

Sensibiliseer horeca en handelszaken 
Horeca zijn nu nu al verplicht binnen een straal van 10 meter de openbare omgeving net te houden én een afvalkorf te plaatsen. Ondersteun de horeca-uitbaters met handvaten om klanten aan te spreken. Mooimakers stelt bijvoorbeeld de opmaak van een charter voor om het engagement van de uitbater vast te leggen. De stad kan overwegen om de perimeter uit te breiden naar 25 meter, zoals het modelzwerfvuilcharter van Mooimakers voor plaatselijke ondernemingen vooropstelt, en stipuleren dat de afvalkorf ook een recipiënt voor peuken moet voorzien. Daarnaast zijn er ook peuken hotspots (zoals ‘place your bet’- kantoren) die niet onder de horeca regelgeving vallen maar wél veel peukenzwerfvuil veroorzaken.
Ga met hen en in gesprek, geef hen asbakken en vraag hen ook de ruimte rondom hun zaak proper te houden. 

Publiekscampagnes: herhaling werkt
Het sensibiliseren van het grote publiek blijft voor vele onderwerpen, ook voor peuken, een moeilijke zaak. Men probeert immers met eenzelfde boodschap heel veel verschillende mensen te bereiken. De huidige publiekscampagne van Stad Gent wilde de mensen enerzijds wijzen op de asbakjes aan de nieuwe vuilbakken van Ivago. Dat zal hier en daar wel gelukt zijn (als de borden bleven staan). Anderzijds had de campagne de bedoeling om mensen hun gedrag te veranderen door het meegeven van bewustmakende boodschappen. Daar zal volgens ons het effect, gezien de korte duur en de moeilijkheid van gedragsverandering, eerder beperkt zijn. Mensen moeten heel veel getriggerd worden om hun (vastgeroest) gedrag te veranderen. Deze campagne kan dus het begin zijn van vele? 

Zakasbakjes
In het voorjaar van 2020 organiseerde Mooimakers in samenwerking met het onderzoeksbureau Ipsos een onderzoek naar de effectiviteit van zakasbakjes. De resultaten van het onderzoek gaven aan dat er heel wat potentieel zit in dat kleine handige zakasbakje. Het onderzoek gaf aan dat een zakasbakje een goed en relevant alternatief is als er geen ander recipiënt in de buurt is. 2 op 3 rokers bevindt zich tenslotte minstens één keer per week in de situatie waarbij ze hun sigaret niet in een asbak of vuilnisbak kunnen deponeren.​ Nochtans proberen rokers over het algemeen hun peuk correct te deponeren: 4 op de 5 peuken zouden correct in de asbak of de vuilnisbak belanden. Jammer genoeg geeft ook 41% van de rokers toe de peuk op de grond​ te gooien als er geen asbak of vuilnisbak in de buurt is. De meerderheid van de niet-gebruikers kent het concept nog niet, maar meer dan de helft van de niet-gebruikers staat er wel voor open. Gents MilieuFront is benieuwd naar de ervaring van Stad Gent met hun zakasbakjes.

Uitbreiding rookvrije zones
Waar men niet mag roken, vindt men geen peuken. De vereniging Generatie Rookvrij wil zoveel mogelijk plaatsen rookvrij maken, zodat rookvrij de norm wordt. In Kortrijk is er een rookverbod aan de ingang van openbare gebouwen. Mechelen maakt 14 locaties rookvrij, dit zijn vooral speeltuinen in parken. Gent zou kunnen nadenken om peuken hotspots rookvrij te maken, zoals bus- en tramhaltes, speeltuinen of pleintjes. De stad Gent en Farys hebben een tijd terug de Blaarmeersen rookvrij gemaakt. Gents MilieuFront vraagt zich af wat daar de ervaringen en conclusies van waren. 

Handhaving
Handhaving is het sluitstuk van een peukenaanpak. Baten bovenstaande ingrepen niet, kunnen er punctuele controles uitgevoerd worden om overtreders die alsnog peuken wegwerpen aan te spreken over hun gedrag of zelfs een boete te geven. Tussen 2017 en medio 2019 werden er in Gent dertig GAS-boetes uitgeschreven voor peuken op de grond, waaronder 17 horecazaken omdat er in een straal van tien meter rond hun zaak het trottoir en de rijweg niet schoon was. Aangezien handhaving het sluitstuk is van een effectief zwerfvuilbeleid, is er een intensivering wenselijk. Het kan overwogen worden om na te denken over de mogelijke inzet hierbij van lijnspotters, schoolspotters en gemeenschapswachten. Het lijkt evident om in te zetten op te verwachten hotspots, zoals ook deels blijkt uit deze peukenmonitoring: bus- en tramhaltes, horecazaken, kruispunten, …

Stad Gent kan overwegen om rokers te verplichten een zakasbakje bij te hebben wanneer ze roken op meer dan 100 meter van een afvalkorf, naar analogie met de verplichting in Gent om in het bezit te zijn van voldoende zakjes om de uitwerpselen van de hond in op te bergen voor wie zich met een hond op een openbare plaats begeeft.