Voor meer en beter openbaar vervoer: de Gentse Busbeweging

De Gentse Busbeweging ijvert voor meer en beter openbaar vervoer in en rond Gent.

Op dit moment is onze grootste uitdaging de gefaseerde uitrol van het decreet Basisbereikbaarheid. Dit decreet uit 2019 hertekent het openbaarvervoersnet in Vlaanderen. In 2020 werd hiervoor, in overleg met de vervoerregio’s, het ‘Nieuw Openbaar Vervoerplan 2021’ uitgewerkt. Dit plan werd voor Gent goedgekeurd door de Vervoerregioraad, en zou in één keer worden ingevoerd. Uiteindelijk besliste Vlaams minister van Mobiliteit en Openbare Werken Lydia Peeters – tegen de wil van de Vervoerregioraad in – om het plan in verschillende fases in te voeren. Fase 0 ging van start op 7 januari 2023. Fase 1 staat gepland voor juli 2023. De inhoud van de toekomstige fases is nog niet bekend.

Het probleem van Basisbereikbaarheid 

Het idee achter Basisbereikbaarheid is dat het openbaar vervoer vraaggestuurd wordt: waar nu al veel reizigers zijn, wordt het aanbod versterkt. Waar minder reizigers zijn, zal het aanbod worden verminderd. 

Men voorziet een kernnet, een aanvullend net en vervoer-op-maat. De kernlijnen volgen voornamelijk de grote (steen)wegen en zullen beter bediend worden. Het aanvullend net gaat over dorpskernen en stadswijken: dit wordt uitgedund. Vervoer-op-maat voorziet in deelfietsen, te reserveren bussen en taxi’s en dergelijke op locaties zonder vaste busdiensten.

Alle plannen moeten budgetneutraal zijn: elke aanpassing aan het net mag geen cent extra kosten. Dat betekent dat een toevoeging op de ene plek in het net moet worden gecompenseerd door een vermindering elders. Gevolg: in het nieuwe net zal een groot aantal huidige bushaltes niet meer bediend worden door een reguliere busdienst. 

In de onlangs doorgevoerde fase 0 zijn al een aantal haltes afgeschaft, terwijl de eventuele compenserende maatregelen pas in een latere fase gepland zijn. In Gent zijn een aantal haltes en trajecten van lijnen 38/39 en 18 afgeschaft, zonder de in het OV-plan beloofde (compenserende) verhoging in frequentie van lijnen 38/39; integendeel zelfs, tussen 9 en 15 uur werd de frequentie verlaagd naar een bus om de 20 minuten. En zo zijn er nog voorbeelden. De Lijn communiceerde hierover bitter weinig en erg laat, laat staan dat er sprake was van enige inspraak van de reizigers. 

Op 13 februari 2023 overhandigde de Gentse Busbeweging een petitie aan het stadsbestuur: red lijn 18!

Helaas is niet alleen de huidige fase 0 van het Nieuw Openbaar Vervoerplan nefast. Ook bij de definitieve uitrol worden er (nog bijkomend) geschrapt. De in het vooruitzicht gestelde “compensaties”, waarmee de Vervoerregio en Stad Gent zich lieten paaien, zijn ontoereikend. Een hogere frequentie op de hoofdlijnen is geen compensatie voor de reiziger die iets verder af woont en geen halte in de buurt meer heeft. En een betere verbinding met het Sint-Pietersstation is toch geen compensatie voor het afschaffen van een bus naar de Korenmarkt? Hoe het “compenserende” vervoer-op-maat in wijken zonder vaste buslijnen zal functioneren moet nog uitgewerkt worden: de belbus verdwijnt maar wat er in de plaats komt is koffiedik kijken.

Wie is hiervoor verantwoordelijk?

1. Vlaamse overheid: Het decreet Basisbereikbaarheid is een Vlaams decreet. De verantwoordelijkheid voor de invulling en uitvoering daarvan ligt bij de Vlaamse overheid en de Vlaamse minister van mobiliteit.
2. Vervoerregioraad: hierin zetelen de gemeentebesturen, evenals vertegenwoordigers van De Lijn, de NMBS en het Agentschap Wegen en Verkeer. Zij moesten het toekomstige openbaarvervoersnetwerk uittekenen met de vooropgestelde budgetneutraliteit in het achterhoofd. Voor de lijnen van het kernnet beslist De Lijn zelf, na (niet-bindend) advies van de gemeentebesturen. Voor het aanvullend net beslissen de gemeentebesturen, op basis van een lijnen- en haltevoorstel van De Lijn. Alle haltes die worden samengevoegd, afgeschaft of verplaatst zijn goedgekeurd door de vervoerregioraad. Stad Gent heeft dus wel degelijk veel te zeggen gehad in het Openbaar Vervoersplan. 
3. De Lijn voert de beslissingen van de vervoerregioraad uit, maar heeft zelf ook wat in de pap te brokkelen: in Gent gaf de vervoerregioraad een negatief advies voor het afschaffen van bepaalde haltes en trajecten in fase 0 (o.m. wegens de ontbrekende compensatie elders) maar zette De Lijn toch door “wegens operationele noodzakelijkheid” – dat wil zeggen, wegens een tekort aan materieel en chauffeurs…

Onze eisen 

• Draai fase 0 terug. De zogenaamde wijzigingen om operationele redenen moeten herzien worden: ze zijn niets anders dan een besparing.
• Behoud de bestaande halte-infrastructuur: deze moet de basis vormen voor het openbaar vervoer van de toekomst, beter bediend en beter op elkaar afgestemd. 
• Zorg voor een meer fijnmazige ontsluiting van de gehele bebouwde kom van Gent, met halten op maximum 300 meter wandelafstand van de huis- of kantoordeur, dit naar het succesvolle Zwitserse voorbeeld.
• Investeer in het openbaar vervoer. Kwalitatief hoogstaand openbaar vervoer heeft geen baat bij budgetneutraliteit. Integendeel, meer investeringen zijn broodnodig! 
• Geef inspraak aan alle betrokkenen tijdens het hele vernieuwingsproces: reizigers, dagdagelijkse klanten van De Lijn, weten wat nodig is. Betrek ook het mobiliteitsmiddenveld, vakbonden en verkeersdeskundigen, en ga voor cocreatie. 

Waarom is het belangrijk? 

De Vlaamse Overheid wil een ‘modal shift’ van de auto naar meer duurzame vervoerswijzen zoals het openbaar vervoer, maar met de huidige plannen worden bewoners van de niet meer bediende wijken weer de auto ingejaagd, tenminste zij die over een eigen wagen beschikken.

Voor veel mensen die afhankelijk zijn van het openbaar vervoer en niet beschikken over een volwaardig vervoersalternatief, zullen de plannen veel extra vervoersarmoede veroorzaken. De getroffenen zullen moeilijker mobiel blijven en/of meer moeten betalen. 

Een goed uitgebouwd, duurzaam openbaar vervoer is essentieel om de klimaatcrisis aan te pakken op een manier die ook sociaal rechtvaardig is. Een bereikbaar, betrouwbaar, betaalbaar, comfortabel en frequent openbaar vervoer is de kern van een toekomstbestendig verkeerssysteem.

De Gentse Busbeweging, dat zijn:

Gents MilieuFront

Bus 18 moet blijven (Luchteren)

Reizigersbond 

Busje blijft zo (Macharius, Ham)

TreinTramBus Gent

Greenpeace Gent

Zonderbushaltestraat (Sint-Amandsberg en Oostakker)

Leefbaar Drongen

*** Ook aansluiten? Contacteer GMF! ***