Straatleven in Gent

In 2022 wijden we elke Frontaal-editie een artikel aan ons jaarthema ‘Straat 2.0’ In de herfst-editie is de sociale functie van de straat aan de beurt. Wat doen mensen op straat, vroeger en nu? Koos Fransen van STR.AAT (Stad en Ruimte – Alle Actoren Tezamen), onderzoeker en notoir straatloper, neemt ons mee op pad.

Straat als magneet
Voor een van de projecten van STR.AAT gaat Koos vaak in gesprek met oudere Gentenaars die al een hele poos in dezelfde of wijk wonen. ‘Dan horen we bijvoorbeeld dat er vroeger meer gemeenschapsgevoel was tussen de buren, dat er makkelijker iets voor elkaar werd gedaan. Mensen ontmoetten elkaar meer op straat, tot… de auto ze bijna letterlijk van de straat weg duwde.’
‘In sommige wijken waren voor de komst van de auto de voordeuren gericht op de treinsporen. Pas na de auto werden die op de straat georiënteerd. De straat was ook het decor voor foto’s waar de mensen zich helemaal voor opkleedden. Eens de auto echt een massaproduct was, werden straten steeds minder aanlokkelijk en keerden mensen zich ervan weg. Onderzoek toont ook aan dat er in straten met een grotere verkeersintensiteit minder sociale samenhang is.’

Spelen op straat
Het is duidelijk dat er nu een omgekeerde beweging is ingezet. ‘Vaak zijn het moeders met kinderen die bewuster op zoek gaan naar hoe het anders kan. Een studie in het Verenigd Koninkrijk onderzocht bij 4 generaties hoe ver ze als 8-jarige van huis mochten spelen. Die speel-radius werd elke generatie beduidend kleiner: kinderen mogen steeds minder ver weg van huis zonder toezicht. Daar hebben andere factoren ongetwijfeld ook een rol in, maar het drukkere motorisch verkeer is zeker een belangrijke spelbreker.’

Eerlijkere verdeling
‘Onze straten zijn lange tijd aangelegd en ingericht om vooral aan de noden van de auto te voldoen. Die heeft natuurlijk zijn rol in de autonomie en zelfredzaamheid van mensen. Maar meer en meer mensen vinden dat de ruimte wat eerlijker mag worden verdeeld. Denk maar aan initiatieven zoals de leefstraten en –pleinen en de speelstraten in Gent of de zomerstraten in Brussel. De auto is er even niet welkom om zo letterlijk ruimte te maken voor ontmoeting en spel. Met bankjes, picknicktafels, hangmatten, speeltuigen en bloembakken voor je deur is het veel makkelijker om je kinderen buiten te laten ravotten of een praatje te slaan met de buurvrouw.’
‘Die straten en pleinen zijn vooral tijdelijke projecten, experimenten die doen dromen over hoe de straat op veel meer plaatsen een mooiere invulling kan krijgen. Wereldwijd zijn er tal van gelijkaardige experimenten die op zoek gaan naar hoe straten terug meer gedeelde publieke ruimte kunnen worden en niet enkel verkeerskanalen.’

Van experiment naar blijvende verandering
‘In Barcelona staan ze al een stap verder en wordt er werk gemaakt van een permanente andere aanpak. Na verschillende kleinschalige initiatieven is er nu het concept van de ‘superilla of superblocks’ die over de hele stad een netwerk van groene plekken en pleinen creëren waar voetgangers voorrang hebben. In een deel van de stad werden de woontorens zodanig aangelegd dat de kruisende straten pleintjes vormen vol kleur en leven. En in Amsterdam is er The Green Mile, waar de meest gevaarlijke en vervuilde straat wordt getransformeerd naar een groene, duurzame straat met meer aandacht voor mens en natuur.’

En in Gent?
‘Bij ons zitten we momenteel eerder in de experimentele fase. We kunnen natuurlijk niet van vandaag op morgen alle straten opnieuw aanleggen. We zien wel dat bij het ontwerp en de aanleg van nieuwe straten groen vaker naar voor wordt geschoven. Ook gevelbanken zijn een leuke manier om mensen (terug) letterlijk op straat te zetten. Ze zijn vooral nuttig voor de zogenaamde witte middenklasse, want andere gemeenschappen hadden die stimulans niet echt nodig. Veel mannen en vrouwen uit de Turkse gemeenschap vind je al veel langer gewoon met enkele stoelen aan de voordeur. Ook trouwfeesten worden vaak deels op straat gevierd, en als de Turkse nationale voetbalploeg goed speelt barsten er vaak spontane feestjes los!’
‘Onze straten werden vroeger ontworpen door witte mannen, het zou mooi zijn als nieuwe straten inclusiever zijn voor mensen in een rolstoel, (groot)ouders met een buggy, kinderen die leren fietsen…kortom voor iedereen.’

STR.AAT werkt in 2022 – met steun van Stad Gent – aan ‘Straffe straten’, een documentaire over de schoonheid van de straat en de wijk, en op welke manier straten doorheen de jaren zijn veranderd. Daarvoor zoeken ze verhalen en getuigenissen van mensen die al lange tijd in dezelfde straat of wijk wonen. Ook jongeren met bepaalde dromen of wensen voor hun straat komen aan bod. Ben of ken jij zo iemand?
Neem dan zeker een kijkje op str-aat.be/straffestraten!

Dit artikel werd geschreven door Sabine Huyghe voor Frontaal (editie herfst 2022), het magazine van Gents MilieuFront. Wil je ook 4x per jaar inspirerende en kritische Frontaal-artikels lezen op papier of digitaal? Word nu lid van GMF en geniet van Frontaal en tal van andere fijne voordelen!