Geen bijen, geen bloemen

Hoewel ze binnen de stad vaak gezien worden als indringers, behoort de stad ook bijen toe. Meer zelfs, heel wat flora vertrouwt zijn voortbestaan toe aan bestuivers, waar de bijen een belangrijk deel van uitmaken. De opdracht van de bij kan gezien worden als het creëren van landschappen, een taak die ze al 35 miljoen jaar naarstig op zich neemt. Daarbij is het heel eenvoudig, geen bijen betekent geen bloemen. Andere diersoorten die op hun beurt afhankelijk zijn van deze flora, mogen bijen dankbaar zijn voor hun aanwezigheid en harde werk.

Steden zijn, in tegenstelling tot wat je in eerste instantie misschien zou vermoeden, ideale omgevingen voor de bijen. Dat bleek ook uit onderzoek, dat aantoont dat binnen de stad meer diverse soorten én grotere kolonies teruggevonden kunnen worden ten opzichte van rurale gebieden. Een ruimere biodiversiteit binnen de stad tegenover saaie monoculturen die we terugvinden in de agrarische gebieden, kunnen dat verklaren. Daarnaast is intensief pesticidengebruik binnen de stad afwezig, wat ook in het voordeel van de bijen speelt.

Begin jaren 2000 namen bijenpopulaties over de hele wereld sterk af. Al snel werd het belang van bijen en hun onmisbare rol als bestuivers duidelijk, zowel binnen de agricultuur als voor het voortbestaan en de goede werking van ecosystemen buiten en binnen de stad. Ondanks deze wetenschap mist het behoud van bijenkolonies een beleidskader op stedelijk niveau. Toch is het belangrijk hierop in te spelen, aangezien kolonies in de agrarische gebieden onder druk staan door pesticidengebruik en steeds meer hun toevlucht nemen tot steden.

Bijenpopulaties zullen er alle baat bij hebben wanneer stedelijke landschappen herzien of ontwikkeld zullen worden met oog op ruimte voor wildere ecosystemen. De aanwezigheid van bijen in de stad is een win-win situatie. Bijen vinden er hun leefruimte maar spelen in ruil één van de hoofdrollen in het behouden van ecosystemen in de stad. Nu is het nog aan beleidsmakers om dat belang in te zien en in te grijpen, voor het te laat is. Ook in Gent zouden we ervoor kunnen zorgen dat de bijen beschikken over voldoende voedzame flora om hun werk voort te kunnen zetten.

Vanuit departement Omgeving van de Vlaamse Overheid wordt er elk jaar een campagne gelanceerd onder de naam ‘week van de bij’. Gemeenten kregen bovendien een soort handleiding om bij groenbeheer bijen in rekening te brengen. De handleiding moet als leidraad dienen om ruimtelijke ingrepen uit te voeren, met het belang van de bijen in het achterhoofd. Voorzien van planten zoals klaver, groene en losse voegen (om in te nesten) en gefaseerd maaien zijn enkele instructies die zouden kunnen bijdragen aan een verbeterde habitat voor de bijen.

Goede voorbeeldprojecten bestaan in verschillende steden, maar een grondige verweving van bijen-conservatie in het ruimtelijk beleid op stedelijk niveau ontbreekt voorlopig. De gemeente Damme toont aan dat dit niet onmogelijk is met een zogenaamde bijentuin van maar liefst 0,85 hectare en werd daarvoor beloond met de prijs van ‘bijenvriendelijkste tuin van Vlaanderen 2019’. De bijentuin wordt gevormd door onder meer weides wilde bloemen, fruitbomen en knotwilgen, maar ook bijenhotels en een graveltuin dragen bij aan het ideale landschap voor de bij.

De Beepod in de Ecowijk te Gentbrugge is een (tijdelijke) sculptuur dat kunst en ecologie verbindt. Het zorgt voor meer biodiversiteit op braakliggende terreinen binnen de stad en helpt de bijenpopulaties in stand te houden. De koepel bevat allerlei bijvriendelijke planten. Het is de bedoeling dat de Beepod zijn reis doorheen Gent verder kan zetten en dus terecht komt op andere locaties.

Stad Gent neemt al enkele belangrijke bijvriendelijk maatregelen zoals een pesticidenvrij groenbeheer, plaatsen van bijenhotels en educatieve campagnes.
Maar wat kunnen ze nog meer doen om bijenpopulaties te doen bloeien? Vergroenen! Op elke mogelijke manier zou er meer groen moeten komen in de stad door beton uit te breken en in de plaats daarvan plantjes te voorzien, bomen en struiken te planten, aanleg van voor-en geveltuinen, groenslingers en groendaken, … Graspartijen kan men best laten verwilderen en wilde bloemenvelden kunnen een mooie habitat vormen voor de bijen. Verder kunnen groene bushokjes een mooie rol vervullen. Daken van bushaltes omgetoverd tot ware mini-paradijsjes voor bijen. Gents MilieuFront nam het initiatief en ijverde voor het eerste Gentse Buzzkot.

Dit artikel werd geschreven door Femke Van Cauteren en is gebaseerd op de masterproef “De ethische, politieke en ruimtelijke implicaties van posthumane planningstheorie: de casus van bijen in de stedelijke ruimte” van Emelien Devos.