Tap het af: een kraanwater pilootproject van GMF in samenwerking met SiVi

België behoort wereldwijd tot de landen met de hoogste flessenwaterconsumptie. Vzw SiVi stelde vast dat ook een grote groep mensen in kwetsbare posities resoluut voor flessenwater kiest. Het pilootproject ‘Tap het af’ met Gents MilieuFront werd geboren: een sensibiliseringsproject rond kraanwater bij het doelpubliek van vzw SiVi.

Hoe het begon
Het drinken van kraanwater is goed voor je portemonnee én voor de planeet. In het produceren, vullen, vervoeren van (water)flessen kruipt heel wat energie en tijd. Vzw Sivi, een vereniging in de Dampoortwijk en Sint-Amandsberg, bestrijdt armoede en werkt aan een menswaardig bestaan voor iedereen. Ze stelden vast dat heel wat mensen in kwetsbare posities toch voor flessenwater kiezen. Een samenwerking ontstond met oog op zowel het economische als het ecologische aspect, een win-win voor beide organisaties. Vanuit GMF en vzw SiVi sloegen twee stagiaires in het najaar van 2020 de handen in elkaar om een sensibiliseringsproject op poten te zetten.

Opzet Project
De originele opzet van dit project was voornamelijk mensen sensibiliseren om over te schakelen van flessenwater naar kraanwater in het dagelijks gebruik. Na een eerste projectvoorstelling, bij de praatgroep met ervaringsdeskundigen van vzw SiVi, werd duidelijk dat er nog veel problemen met leidingen (binnenshuis) zijn. Deze zorgen ervoor dat mensen in eerste instantie niet durven drinken van het kraanwater. Dus vooraleer we kraanwater rijkelijk willen aanprijzen, moeten de mensen weten of het binnenshuis ook effectief drinkbaar is.
Een ander, minstens even belangrijk, doel is de stemmen van mensen in armoede laten weerklinken in het (klimaat)debat. Het is gemakkelijk om te stellen dat iedereen de switch moét maken naar kraanwater, maar daarvoor moet de situatie gunstig zijn. De meeste klimaatproblemen hebben sterke gevolgen bij de armste bevolkingsgroepen terwijl zij de minst grote vervuilers zijn. We kunnen ze dus absoluut niet uitsluiten uit het debat.

Werkwijze
Vzw SiVi was zo vrij om hun onthaalmoment bij de voedselbedeling open te stellen zodat hier de bevraging kon doorgaan. Om de toegankelijkheid te vergroten ontmoetten we de doelgroep in hun leefwereld. Aansluitend bij de bevraging werden er ook flyers gemaakt met de voornaamste feiten over kraanwater versus flessenwater en een stappenplan om loden leidingen te identificeren. Met deze en de bevraging in hand was Kaat, de GMF-stagiaire, twee weken kind aan huis op het onthaal. De vragenlijst onderscheidde (sociale) huurders van eigenaars en aangezien vzw SiVi instaat voor de voedselbedeling in Sint-Amandsberg is het overgrote deel van de participanten hier woonachtig.

Uitkomst Project
Uit alle 42 bevraagden drinkt 45% voornamelijk flessenwater. De redenen hiervoor zijn uiteenlopend: uit gewoonte, vinden de smaak niet lekker, krijgen er buikpijn van… Bij de vraag ‘Wat zou jou overtuigen om over te schakelen naar kraanwater?’ was een vaak voorkomend antwoord ‘meer zekerheid’. Hieruit verstaan we dat er meer transparantie mag zijn langs de kant van de verhuurder. We namen binnenshuis ook vier kwaliteitstesten af in samenwerking met het Provinciaal Centrum voor Milieuonderzoek. Deze resultaten worden nu verwerkt om er mee aan de slag te gaan. 

Journaliste Merel Deelder, onder meer schrijfster bij de Correspondent, dook voor een artikel op eostrace.be in de wondere wereld van het kraantjeswater. Als Nederlandse stelde ze vast dat ze toch opgegroeid is met een zekere trots daaromtrent. Water kopen in een flesje is voor haar enkel voor noodgevallen. 

“Ons kraantjeswater is minstens zo zuiver als bron- of mineraalwater, zo geloven we. Met het doortrekken van je wc bevuil je zes liter Spa Blauw’ is een uitspraak die je in Nederland dan ook geregeld hoort”, vertelt Deelder. 

Ze stelt vast dat de situatie in België haast de omgekeerde lijkt. “Het idee dat je hetzelfde water drinkt als dat waar je de wc mee doorspoelt, stoot veel Belgen tegen de borst”, vertelt Tim Smits, professor Marketing Communicatie aan de KU Leuven. “De vrees voor het zogenaamd onzuivere kraantjeswater is in België haast een urban legend.”

“De cijfers liegen er dan ook niet om. Een gemiddelde Belg drinkt een kleine 150 liter gebotteld water per jaar. Om dit in perspectief te plaatsen: In 2011 werd wereldwijd ongeveer 262 miljard liter gebotteld water gedronken, wat overeenkomt met gemiddeld 37 liter per persoon. Een gemiddelde Nederlander heeft al genoeg aan 20 tot 25 liter. “

“De Belg behoort daarmee tot de grootste drinkers van flessenwater ter wereld. Uit een onderzoek voor 2010 stond de Belg met 148 liter per persoon op de vierde plaats van grootste drinkers van gebotteld water ter wereld, na Mexico, Italië en de Verenigde Arabische Emiraten”, aldus Deelder. Volgens sommige data gaan ook de Duitsers de Belgen voor. “

Uit ‘Waarom we geen kraantjeswater drinken’ – van Merel Deelder

Dit artikel werd geschreven door Kaat Coppens en Iris Verschaeve voor Frontaal (editie lente 2021), het magazine van Gents MilieuFront. Wil je ook 4x per jaar inspirerende en kritische Frontaal-artikels lezen op papier of digitaal? Word nu lid van GMF en geniet van Frontaal en tal van andere fijne voordelen!

Illustraties: Kaat Coppens en Pexels Cottonbro (glas water)