Zwerfgoed, een plek die je blik verruimt

Veel jongeren vinden geen aansluiting meer in het huidige schoolsysteem. Ze zijn schoolmoe, raken in een negatieve spiraal en haken af. Zwerfgoed is een Gentse vzw die Time Out-projecten opzet om deze groep nieuwe kansen en perspectieven te geven. GMF sprak in coronatijden af met Pieter Baert, oprichter van dit project, in hun prachtige serre.

Nood aan vernieuwing
‘Na 15 jaar als opvoeder in de bijzondere jeugdzorg werd de nood aan een andere aanpak groot. De tijd die besteed werd aan vergaderen en administratief werk werd zodanig veel dat er nauwelijks ruimte overbleef om met de jongeren bezig te zijn. Zowel de frustraties tegenover het systeem als de eigen motivatie om het werkleven anders aan te pakken, hebben geleid tot wat Zwerfgoed nu is.’
‘10 jaar geleden begon Zwerfgoed als een impulsief project op een boerderij in Maldegem. Het was vanaf dag 1 een enorm succes en dat is het nog steeds. Zwerfgoed bevindt zich nu op twee locaties in Mariakerke, ‘De Serre’ en ‘De Hoeve’. Ieder schooljaar komen er tussen de 65 en 80 jongeren. Ze krijgen de kans om concreet en al doende uit te zoeken wat hen boeit en welke richting ze uit willen gaan.’

Eigen interesse als leidraad
‘De duur en aanpak van het traject is heel individueel’, vertelt Pieter. ‘We vertrekken vanuit het dagdagelijkse en bouwen daarop verder. ‘s Morgens beginnen we op het gemak en verdelen we de taken. Wie maakt er de soep? Wie helpt in het fietsatelier? Wie gaat met de honden wandelen? Vanuit de goesting van die dag leren de jongeren nieuwe dingen. Het voornaamste doel is: hoe gaat de tijd voor hen snel vooruit, hoe verliezen ze zichzelf in een project?’
‘Het is heel leuk als er iemand zelf met een plan afkomt. Een van de jongeren kwam vaak in een sociaal restaurant en vertelde daar over Zwerfgoed. Dat restaurant heeft ons gevraagd om een nieuw terras aan te leggen met oude palletten. Zulke realisaties werken enorm motiverend.’
‘Ook volwassenen vinden hun plek binnen Zwerfgoed. Op vrijwillige basis kunnen langdurig werklozen hier ook een nuttige dagbesteding ervaren. Andere vrijwilligers uit de buurt komen ook graag langs om hun steentje bij te dragen.’

Duurzaamheid niet opdringen
De Serre van Zwerfgoed ademt duurzaamheid. Naast de grote moestuin zie je podia en banken gemaakt van gerecycled materiaal. ‘We proberen duurzaamheid mee te nemen in alles wat we doen, maar besteden niet noodzakelijk veel aandacht aan die boodschap zelf. De jongeren kunnen hier zelf ervaren wat ecologie kan zijn. Hoe meer ze er spontaan mee in aanraking komen, hoe meer het blijft hangen. Ze zijn vaak verwonderd wat er nog kan worden gemaakt van dingen die iemand anders zou weggooien. Een bezoek aan de kringloopwinkel en merken hoe creatief je met die spullen kan zijn, heeft een grote impact op vooroordelen rond tweedehandsspullen. Ook door zelf groenten te kweken komen ze weer in contact met de natuur en leren ze met plezier groenten eten.’ 

Ruimte om fouten te maken
‘Die concrete aanpak zorgt elke dag voor een leuk resultaat. ‘s Avonds kunnen we een foto trekken van wat er die dag veranderd is. Er zijn geen vergaderingen of verslagen nodig om dit te bereiken. En daarbij is het ook belangrijk dat de jongeren fouten mogen maken. Ooit heeft iemand eens met een bosmaaier al de frambozenplanten afgereden. Dat is even slikken, maar zo leer je ook weer relativeren.’  ‘Jongeren krijgen de ruimte om volledig aan hun eigen project te werken, zonder dat ze te veel worden gestuurd. Ook al stort die zelfgebouwde bank in, ze zullen er veel uit hebben geleerd.’

Samenwerking als bindmiddel
‘Zwerfgoed heeft tal van samenwerkingen: scholen, organisaties binnen de jeugdzorg, het OCMW, de VDAB maar ook met de wereldwinkel, Rabot Op je Bord en GMF. Vorig jaar vond in De Serre een repair café plaats en dit jaar stond er een workshop ecologisch tuinieren gepland, maar die werd helaas uitgesteld door corona. Daarnaast proberen we ook de buurt zoveel mogelijk te betrekken bij onze projecten en kunnen ze hier ook feestjes organiseren. Door verschillende groepen mensen te laten samenkomen, merk je dat de vooroordelen verdwijnen. Dat is een positieve ervaring voor iedereen.’

Toekomst
‘Binnenkort zullen we afscheid moeten nemen van De Serre. De bouwaanvraag voor het terrein is ingediend dus dit wordt hier vermoedelijk ons laatste jaar. Maar er zijn nog genoeg toekomstplannen: De Hoeve zal verder worden uitgebouwd en komt ook ter beschikking van de buurt te staan. Daarnaast gaan we samenwerken met Mekkerland, een kinderboerderij vlakbij. Binnen vijf jaar willen we graag verder gaan op het pad dat we nu bewandelen. Zwerfgoed als ontmoetingsplek in Mariakerke waar jongeren en buren samenkomen.
Ik hoop dat deze crisis duidelijk maakt dat we allemaal aan hetzelfde zeel trekken, en dat de solidariteit die we nu voelen zal blijven hangen.’

Dit artikel werd geschreven door Birgit De Baere voor Frontaal (editie zomer 2020), het magazine van Gents MilieuFront. Wil je ook 4x per jaar inspirerende en kritische Frontaal-artikels lezen op papier of digitaal? Word nu lid van GMF en geniet van Frontaal en tal van andere fijne voordelen!

Foto’s: Noor Van Weverberg