ONBETAALBAAR: van overconsumptie naar emotioneel materialisme

Tijdens de kerstperiode konden GMF-leden een workshop volgen om zelf een kerstboom in elkaar te timmeren. Plaats van afspraak was het hoofdkwartier van ONBETAALBAAR in de Bomastraat. Ook nu de Faux Gras al een tijdje verteerd is kunnen creatievelingen nog steeds terecht bij ONBETAALBAARvoor de 10-beurtenwerkdagen op zaterdag. Het feit dat de organisatie met afgedankte materialen werkt en volgens hun website streeft naar een ‘materialisme met emotie’ prikkelt onze nieuwsgierigheid. We gingen ons licht opsteken bij Sophie De Somere, algemeen coördinator.

‘Oud gerief’ krijgt nieuwe identiteit
‘ONBETAALBAAR is gegroeid vanuit de theaterwereld. Ikzelf was verbonden met theatergezelschap Ontroerend Goed, eerst als performer, later als scenograaf en vormgever. Don Verboven was regisseur, later programmator voor onder andere Theater aan Zee. Naar aanleiding van de vraag voor een kloppend hart van het festival “5 jaar D E T H E A T E R M A K E R” verzonnen we een concept waarbij we verschillende makers wilden verenigen in een gezamenlijk project. Daarvoor moesten we een gemeenschappelijke noemer vinden en kwamen we tot de ontdekking dat we allemaal kapotte dingen verzamelden om er nieuwe voorwerpen van te maken. Voor ons waren dat niet zomaar objecten, “oud gerief”, maar meer “personen” met een verhaal. We gaven elk nieuw ontwerp letterlijk een eigen identiteit, een paspoort mee. Alles werd gepresenteerd in een expo en tot slot verkochten we alles tijdens een theatervoorstelling in de vorm van een “Veiling der Dingen”. We hebben zo’n tiental veilingen georganiseerd in verschillende steden. Bij elke stad hadden we een specifieke insteek. In Brussel werkten we bijvoorbeeld rond tewerkstelling. Net zoals bepaalde objecten uit de mode raken, vallen sommige mensen uit de bootdoor een fysieke of psychische beperking.’

Gemeenschappelijke plek
Intussen zijn we geëvolueerd naar meer maatwerk en interieurprojecten waarbij we zoveel mogelijk gebruik maken van herbruikte materialen. Zo hebben we meegewerkt aan de inkleding van de Van Eyck Stadswinkel en de nieuwe inrichting van muziekcentrum Bijloke, of we bedenken jouw nieuwe keuken of de look en feel van een horecazaak. We zitten nu met onze werkplaats in een gebouw dat in beheer is van kunstencentrum CAMPO. In ruil daarvoor stellen we de ruimte ook open voor projecten rond ontwikkeling en participatie in de buurt en voor partners die compatibel zijn met onze werking. Zo delen we op zaterdag ook ons atelier en de werktuigen met enthousiaste bricoleurs. En er zijn ook doorheen het jaar verschillende workshops van o.a. Houtbaar en Meneertje Theelepel. We willen dat het atelier altijd benut is, dat het een gemeenschappelijke plek is.’

Geen gebrek aan restmateriaal
‘Het probleem is dat er veel te veel afval is, we vechten tegen containers en containers afval. We aanvaarden nu enkel nog materiaal als we er iets kunnen mee doen. We zijn geen opslagplaats voor afval. We zijn nu ook aan het bekijken wat we kunnen doen met resten uit de postproductiestroom van bedrijven. Dat is interessant als we een bepaald prototype willen uitbrengen op meerdere exemplaren. Zo willen we aantonen dat iets wat voor de ene afval is, voor iemand anders net een grondstof is, een frisse start voor iets nieuws. Zo verspreiden we vooral een ideologie, “emotioneel materialisme”. We willen aantonen dat je niet zoveel nodig hebt, dat je enkel dingen rond je zou moeten verzamelen waar je iets om geeft. Vandaar onze naam: soms raakt iemand zo gehecht aan iets dat je het voor niets ter wereld zou willen afstaan. Onbetaalbaar dus!

Creatief met geloofsafval
In het schrijnwerkatelier treffen we begeleider Jan. ‘Ik was tijdens mijn loopbaan als architect bij monumentenzorg al geboeid door circulaire economie. Hier staan onze rekken ook vol met overschotten die we hergebruiken. We krijgen hier regelmatig ook oude kerkstoelen binnen, geloofsafval noem ik dat, daar maken we dan strandstoelen of barkrukken van. Of we maken er op vraag van UZ Gent een prototype voor een kakstoel van. Blijkbaar zou dat de ontwikkeling van peuters ten goede komen.’ Op de vraag of de complete leek ook terecht kan in het atelier antwoordt Jan bevestigend. ‘Je hebt geen ervaring nodig, maar het is handig als je hier een van de workshops volgt. Het is niet de bedoeling dat wij alles doen. Neem zeker een schets mee!’

Ook personen die wel enige ervaring hebben maken graag gebruik van het materiaal bij ONBETAALBAAR. Wietse, een en al zestienjarige werklust, toont ons op zijn smartphone de mooiste creaties. ‘Ik heb thuis ook een atelier, maar hier hebben ze nog andere machines. Ik zit nu al vijf jaar in de schrijnwerkerij en volg nu ook houtbewerking in het deeltijds onderwijs. Ik kom bijna elke zaterdag hiernaartoe.’ Oma Nadia maakt zich klaar om in het textielatelier mensen met raad en draad bij te staan. Bij het maken van een sterke koffie steekt ze enthousiast van wal. ‘Hier gebeuren fantastische dingen! Iedereen komt hier: studenten, gezinnen, vrouwen, mannen, kinderen. Hier is van alles mogelijk, maar … we zijn nog niet genoeg gekend!’ 

Bij deze, wie dat versleten jasje of kastje een restyling wil geven weet vanaf nu waar naartoe! Zin om de handen uit de mouwen te steken en aan dat textiel- of timmerproject te beginnen? Een 10-beurtenkaart geeft je op zaterdag toegang tot de werkruimtes, gereedschap en begeleiding bij ONBETAALBAAR.

Meer weten? Check onbetaalbaar.com of de Onbetaalbaar-Facebookpagina!

(Foto’s: Steven Geirnaert)

Dit artikel werd geschreven door Karel Lauwers voor Frontaal (editie lente 2020), het magazine van Gents MilieuFront. Wil je ook 4x per jaar inspirerende en kritische Frontaal-artikels lezen op papier of digitaal? Word nu lid van GMF en geniet van Frontaal en tal van andere fijne voordelen!