Extinction Rebellion gaat viraal: in gesprek met een ‘rebel for life’

Extinction Rebellion (XR)  is amper twee jaar oud, in 2020. Met gedurfde en mooie acties dwingen ze hun plekje af in het maatschappelijk debat. Deze doe-het-samen beweging is vandaag actief in 68 landen met 1.171 lokale groepen en vele duizenden rebellen. Sinds april 2019 heeft ook Gent een eigen afdeling. Hoog tijd om kennis te maken met onze partners-in-crime. Rebel Jolien stond ons te woord en laat ons zien dat XR veel meer is dan een speelplaats voor anarchistische jongeren.

What’s in a name
Extinction Rebellion is een antwoord op twee hoogdringende vragen: 1. waarom falen we collectief om de klimaatverandering en ecologische crisis te stoppen en 2. hoe gaan we het dan in hemelsnaam wél doen? Het antwoord kreeg de vorm van een geweldloze sociale beweging, eerst actief in het Verenigd Koninkrijk maar algauw wereldwijd. Aan de wieg stonden in 2018 naast de gebruikelijke activisten ook professoren, kunstenaars en bezorgde burgers. Ze weigerden lijdzaam toe te kijken hoe de zesde grote uitstervingsgolf – een gevolg van onze globale menselijke invloed – zich voltrekt zonder dat er adequaat wordt ingegrepen. Als we nog veel langer  niets doen zal ook de mens verschijnen op de lijst van bedreigde diersoorten. Vandaar dus ‘extinction’ in de naam – de ’rebellion’ verwijst naar het hanteren van geweldloze middelen en tactieken voor burgerlijke ongehoorzaamheid. Door het blind verderzetten van het huidige beleid faalt de overheid om haar huidige en toekomstige burgers te beschermend. Tegen die schending van het sociaal contract komt XR in opstand, en de rebellie wordt pas gestaakt wanneer wordt voldaan aan de volgende drie eisen:

• de regering roept de ‘Klimaat- en Ecologische Noodtoestand’ uit en erkent de behoefte aan een snelle transformatie van ons economisch systeem
• de regering voert een alomvattend, wettelijk bindend ‘Nationaal Klimaatplan’ uit dat de invoer en extractie van fossiele brandstoffen tegen 2025 afbouwt en dat prioriteit geeft aan het herstel van de biodiversiteit en het behoud van onze natuurlijke omgeving
• de oprichting van een Burgerforum dat regio’s en gemeenschappen de middelen en de autoriteit geeft om te zorgen voor een gecontroleerde overgang naar een rechtvaardige post-growth samenleving

Waarom sluiten wereldwijd mensen zich aan bij de rebellen?
Alles mag roze zijn behalve de bril waarmee we naar de werkelijkheid kijken. Bij XR voeren ze eerlijkheid en oprecht realisme hoog in het vaandel. Mensen waarderen de moed van XR om de pijnlijke waarheid over onze sociale en ecologische toekomst recht in de ogen te kijken. Binnen XR krijgt iedereen de kans om de daarmee gepaard gaande pijnlijke gevoelens door rouwarbeid om te zetten in actiebereidheid, om te doen wat er gedaan moet worden. Rebelleren is procesmatig werk van lange adem, de rebellie aanhouden vereist aandacht voor het innerlijk proces. Vandaar dat groepsvorming, interne communicatie en het steun vinden bij elkaar geen bijkomstigheden zijn maar vitale onderdelen van XR. Het is een toegankelijke beweging met een horizontale structuur, wat betekent dat er geen kopstukken zijn en dat zelfs de meer publieke functies rouleren. Elke persoon of groep kan autonoom een actie organiseren en ondernemen in de naam en geest van XR, zolang die actie binnen de principes en waarden van XR past.

Verbeelding verleidt
Een sterk verhaal hebben is één ding, maar het wordt pas breed uitgedragen wanneer er aantrekkelijke prentjes bij staan. Niet toevallig is zorgvuldig verbeeldingswerk typerend voor XR. Er zijn acties op elk continent en telkens komen dezelfde slogans, logo’s en kleurrijke banners in beeld. Dit verbindt een actie in Gent organisch met een andere in Reykjavik of Johannesburg. Naast zeer herkenbaar zijn de acties van XR vaak visuele pareltjes, met het straattheater van de ‘Red rebel brigade’ in hun lange rode gewaden als meest gekende voorbeeld. Verder zijn de rebellen tot technische hoogstandjes in staat zoals de verbluffend levensechte toespraak van premier Sophie Wilmès. Beelden en kleuren kruiden de zware boodschap van XR met de nodige humor en lichtheid en maken die beter te verteren. Rebelleren is zo veel leuker als er samen kan worden gegeten en gedanst. Niet toevallig lijken de grotere acties van XR op een kruising tussen een politieke protestmars en een kleurrijk straatfeest. Ten slotte maakt de pers dankbaar gebruik van alle aantrekkelijk beeldmateriaal. Goede relaties met de pers zijn zeer belangrijk en worden bij XR rustig opgebouwd en nauwgezet opgevolgd, zodat niet alleen de acties maar ook de achterliggende boodschap voldoende aandacht krijgt.

Het is duidelijk dat ze bij XR hun huiswerk hebben gemaakt. Met GMF kunnen we nog een en ander leren van hun aanpak.. Maar XR reikt ons ook de hand, want de gewenste systeemverandering zal er pas komen als alle organisaties één grote beweging (front?) vormen!

Dit artikel werd geschreven door Nico Cuypers voor Frontaal (editie zomer 2020), het magazine van Gents MilieuFront. Wil je ook 4x per jaar inspirerende en kritische Frontaal-artikels lezen op papier of digitaal? Word nu lid van GMF en geniet van Frontaal en tal van andere fijne voordelen!

Foto en illustraties: Joel De Vriend, Extinction Rebellion Nederland