Een pleidooi voor autovrije appartementen en wijken

Ik las recent een opiniestuk van de Antwerpse projectontwikkelaar Philippe Janssens met als titel:
‘Knip Antwerpse Leien kan ook een zegen zijn’. Voor wie niet op de hoogte is van wat er in
Antwerpen gaande is: omwille van werken aan de Leien (een soort van ringweg) is doorgaand
autoverkeer er tot eind januari 2018 onmogelijk. Die knip is eigenlijk een circulatieplan par accident,
en heeft ook gelijkaardige effecten, zoals bijvoorbeeld een stijgend fietsgebruik. Janssens stelt in zijn
stuk dat hij hoopt dat de knip een hefboom kan zijn om mobiliteitsgewoonten structureel te
verduurzamen. Hij voegt eraan toe dat zowel de vastgoedsector als de overheid meer moet inspelen op
de tendens dat stadsbewoners steeds minder een auto bezitten: “We zien vandaag dat steden en
gemeenten de projectontwikkelaars geregeld verplichten om bij de bouw van een appartementsgebouw
meer dan één parkeerplaats per woonunit te voorzien. Allemaal goed en wel, maar als ze uiteindelijk
gebouwd zijn, zien we dat veel stadsbewoners net een appartement kopen zonder parkeerplaats. Het
resultaat? Veel ongebruikt beton en leegstand. Waarom zouden die leegstaande plaatsen niet gebruikt
kunnen worden als (publieke) parkeerplaatsen voor fietsen?”
Hier is niet het GMF, maar een pragmatische projectontwikkelaar aan het woord. En zijn we nog maar
een kleine stap verwijderd van waar ik in dit artikel een lans voor wil breken: autovrije
appartementsgebouwen of woonwijken. Het besef dat het mogelijk is om auto’s uit het straatbeeld te
houden, begint langzaam te groeien. Denk maar aan de Ecowijk in Gentbrugge of de Zeemanstuin in
Sint-Amandsberg. Maar, beide projecten hebben wel een buurtparking. Als ik schrijf autovrij dan
bedoel ik volledig autovrij. Met uitzondering van een laad- en loszone of een eventuele parkeerplaats
voor personen met een handicap voorziet een autovrij project geen parkeerplaatsen in het gebouw of
op de site.

Pro autovrij

Het belangrijkste argument voor autovrije ontwikkelingen is dit: eens mensen een auto bezitten, gaan
ze hem sneller gebruiken. Zo simpel is dat. Hoewel een circulatieplan een uitstekend instrument is om
autogebruik te ontmoedigen, moeten we tegelijk inzetten op de beperking van het (privé)autobezit. Het
probleem aan de basis tackelen. En er zijn nog voordelen. Een appartement zonder autostaanplaats is
al vlug 20 000 euro goedkoper dan één met plaats voor een privéwagen. Dat bedrag kan voor
sommigen het verschil maken tussen wel of niet in staat zijn om een eigendom te verwerven. Een
autovrije wijk/appartement heeft bovendien meerwaarde voor de volledige buurt. Er is geen bijkomend
autoverkeer. Dat maakt fietsen en wandelen prettiger en vergemakkelijkt sociale contacten. Bovendien
blijkt dat autovrije huishoudens vooral lokaal winkelen, dus ook de kleinhandel profiteert mee.
Conclusie: de winst zit niet enkel in de portefeuille van de ontwikkelaar of de bewoners, heel de buurt
vaart er wel bij.

Parkeernorm

Wil je in Gent een nieuwe wijk of appartementsgebouw optrekken, dan ben je verplicht van te voldoen
aan de parkeernormen. Die omschrijven hoeveel parkeerplaatsen er per wooneenheid moeten worden
voorzien. In het historische centrum en de zones rondom station Gent-Sint- Pieters en Gent Dampoort
mag je het minste parkeerplaatsen aanleggen. Logisch, want de ruimte is er beperkt en er zijn goede
aansluitingen met het openbaar vervoer. In deze zones is een ontwikkelaar van doorsnee woningen of
appartementen (dus geen sociale woningen, studentenvoorzieningen, serviceflats…) verplicht van per
wooneenheid tussen de 0,6 en 0,8 parkeerplaatsen te voorzien. Dat aantal kan nog naar beneden door
een autodeelplaats aan te bieden (-20%) of meer fietsenstallingen te voorzien dan opgelegd (-10%).

Gent goed op weg

De normen in Gent zijn behoorlijk streng in vergelijking met andere Vlaamse steden. In de Brugse
binnenstad is er voor woningen kleiner dan 150m 2 één parkeerplaats verplicht, voor grotere woningen

zelfs twee. In Antwerpen een gelijkaardige situatie: voor woningen kleiner dan 90 m 2 moet er 1,2
parkeerplaatsen worden voorzien, voor grotere woningen 1,35.

Maar … naar autovrij

Maar, hoewel Gent duidelijk koploper is wat betreft parkeernormen, is er vanuit de stad toch wat
weerstand tegen autovrije ontwikkelingen. Er bestaat namelijk de de vrees dat, mochten de bewoners
uiteindelijk toch een auto kopen, het openbaar domein in de buurt te veel zal worden belast. Omdat er
geen plaats is op privé-eigendom moet die auto dan namelijk op straat worden geparkeerd, en daar is
de ruimte schaars. Dat is uiteraard een terechte bezorgdheid. Het moet echter mogelijk zijn om dit te
omzeilen, door bewoners van autovrije appartementen bijvoorbeeld afstand te laten doen van hun recht
op een bewonerskaart. In Duitsland zijn er wijken waar de overheid de bewoners een ‘car-free
declaration’ laat tekenen, en er zijn ongetwijfeld nog andere buitenlandse steden die kunnen
inspireren. Bovendien, als de Stad zich zorgen maakt over de overbelasting van het openbaar domein
door geparkeerde wagens, is het beperken van (gratis) bewonerskaarten vermoedelijk een interessanter
piste dan autoloze appartementen te verbieden. Dus, waarop wachten we? Via pilootprojecten met
autoloze appartementen kan de Stad zichzelf verder op de kaart zetten als een duurzame stad met lef.
Komaan Gent!

Foto: autoluw cohousing project in Wenen Seestern (Eef Tanghe – Cohousing Projects)